Kada prestaje pravo na odbitak prethodnog poreza?

Poreski obveznik prilikom podnošenja PDV prijave za određeni poreski period ima pravo na povraćaj prethodnog poreza (razliku između ulaznog i izlaznog PDV-a) ili da ga koristi kao poreski kredit u narednom periodu.

Pravo na odbitak prethodnog poreza, u skladu sa Zakonom o porezu na dodatu vrednost, obveznik može da ostvari ako dobra nabavljena u Srbiji ili iz uvoza, uključujući i nabavku opreme, kao i objekata za vršenje delatnosti i ekonomski deljivih celina u okviru tih objekata odnosno primljene usluge, koristi ili će ih koristiti za promet dobara i usluga. Međutim, postoje i situacije kada prestaje da bude ispunjen uslova za odbitak prethodnog poreza.

Promenom uslova zbog kojih je potrebno izvršiti ispravku odbitka prethodnog poreza smatra se prestanak korišćenja ili promena namene korišćenja opreme i objekata za obavljanje delatnosti, i to kada se oprema i objekti prestanu koristiti za svrhu obavljanja delatnosti sa pravom na odbitak prethodnog poreza pre isteka roka od pet godina, odnosno 10 godina od momenta prve upotrebe, kao i kada dođe do prometa (prodaja ili poklon) objekata za vršenje delatnosti pre isteka roka od 10 godina.

Izuzetak je prvi prenos prava raspolaganja na novoizgrađenom građevinskom objektu ili ekonomski deljivim celinama takvog objekta.

“U slučaju kada je zakonom utvrđen javni interes za eksproprijaciju nepokretnosti i obvezniku PDV-a rešenjem nadležnog organa izvršena eksproprijacija objekta u koji je vršio ulaganja poslednjih deset godina (po osnovu kojih je ostvario pravo na odbitak prethodnog poreza) i istovremeno sa eksproprijacijom drugim aktom nadležnog organa istom obvezniku PDV-a omogućeno da bez prekida nastavi korišćenje predmetnog objekta za obavljanje svoje delatnosti sa pravom na odbitak prethodnog poreza, smatramo da sa aspekta Zakona nije došlo do prestanka ispunjenosti uslova za ostvarivanje prava na odbitak prethodnog poreza po osnovu ulaganja u taj objekat, što znači da obveznik PDV-a nije dužan da izvrši ispravku odbitka prethodnog poreza”, objašnjavaju iz Privrednog savetnika.

Oni dalje napominu da ako obveznik PDV-a prestane da koristi predmetni objekat u roku kraćem od deset godina od dana završetka ulaganja u taj objekat, dužan je da izvrši ispravku odbitka prethodnog poreza u skladu sa Zakonom.

‎“Pored toga ukazujemo da ukoliko dođe do sprovođenja rešenja o rušenju objekta – fabrike izdatog od strane nadležnog organa, obveznik PDV je dužan da, u skladu sa Zakonom, izvrši ispravku odbitka prethodnog poreza”, navode poreski savetnici.

Obveznik PDV-a koji je ostvario pravo na odbitak prethodnog poreza po osnovu nabavke opreme i objekata za vršenje delatnosti, kao i ulaganja u sopstvene ili tuđe objekte, osim ulaganja koja se odnose na redovno održavanje objekata, dužan je da izvrši ispravku odbitka prethodnog poreza ako prestane da ispunjava uslove za ostvarivanje ovog prava, i to u roku kraćem od pet godina od momenta prve upotrebe za opremu, deset godina od momenta prve upotrebe za objekte, odnosno deset godina od završetka ulaganja u objekte.

“S tim u vezi, ako u roku kraćem od deset godina od momenta prve upotrebe objekta za vršenje delatnosti dođe do rušenja tog objekta, u konkretnom slučaju zbog izgradnje novog građevinskog objekta (poslovno-stambenog kompleksa), mišljenja smo da je obveznik PDV sticalac objekta dužan da izvrši ispravku odbitka prethodnog poreza, s obzirom na to da su prestali uslovi za ostvarivanje tog prava”, ističu poreski savetnici.

Oni navode primer kada je pravno lice, obveznik PDV-a, u 2020. godini kupio stan od investitora za potrebe davanja u zakup. U momentu nabavke stana obveznik je odredio njegovu namenu za iznajmljivanje licima u poslovne svrhe (pravnim ili fizičkim), a ne fizičkim licima za potrebe stanovanja. Po osnovu opredeljene namene obveznik PDV-a koristio je pravo da PDV obračunat od strane investitora odbije kao prethodni porez.

Nakon dve godine (2022. godine) stan je dat u zakup fizičkom licu za potrebe stanovanja. U tom slučaju postavlja se pitanje da li je obveznik PDV-a dužan da izvrši ispravku odbitka prethodnog poreza?

S obzirom na to da se u konkretnoj situaciji radi o promeni namene stana (za svrhu prometa bez prava na odbitak prethodnog poreza), ovaj obveznik PDV-a je 2022. godine bio dužan da izvrši ispravku odbitka prethodnog poreza koji je ostvario pri nabavci.

Dodatno, u situaciji kada 2024. godine ponovo dolazi do promene namene stana (izdaje se pravnom licu), obveznik PDV-a stiče pravo da deo poreza obračunat od strane investitora odbije kao svoj prethodni porez.

Ako obveznik PDV-a investitor izvrši prvi prenos prava raspolaganja na ekonomski deljivoj celini (apartmanu) u okviru novoizgrađenog građevinskog objekta koji je pre toga bio dat u zakup fizičkom licu za potrebe stanovanja i po tom osnovu je izvršena ispravka odbitka prethodnog poreza, u tom slučaju obveznik PDV – investitor stiče pravo da PDV koji je obračunat od strane prethodnih učesnika u prometu za promet dobara i usluga, u delu koji se odnosi na taj apartman, odbije kao prethodni porez.

U praksi poreske kontrole vezane za proveru ispunjenosti uslova za odbitak prethodnog poreza najčešće se dešava da se naknadno utvrdi da nije ispunjen uslov koji se tiče prometa dobara, odnosno izvršenja usluge od strane drugog PDV obveznika.

U tim slučajevima Poreska uprava utvrđuje da li su se poreski obveznici služili izdavanjem fiktivnih računa u cilju ostvarivanja odbitka prethodnog poreza i delovali u dogovoru sa takvim izdavaocima računa ili pak PDV obveznici ni na koji način nisu bili upućeni na činjenicu da im uslugu nije pružio drugi PDV obveznik.