(FOTO) Prijepolje – Brzaci Lima, živopisni kanjon Mileševke i pogled Belog anđela

U jugozapadnom delu naše zemlje, u Zlatiborskom okrugu, na tromeđi Srbije, Bosne i Hercegovine i Crne Gore, nalazi se Prijepolje. Živopisno mesto na ušću Mileševke u Lim i u podnožju planine Jadovnik, koje privlači putnike svojim brzacima, kanjonom, ali i čuvenim pastrmkama.

Mesto je u brdsko-planinskom predelu, o čemu svedoči i prosečna nadmorska visina od oko 1.200 metara. Najniža tačka oblasti je ušće Mileševke u Lim sa svojih 440 metara, dok visoke planine koje se uzdižu nad Limom dostižu visinu od 1.734 metara, koliko je visok vrh Katunić na Jadovniku.

Na raskršću važnih puteva

Prijepolje se nalazi na raskrsnici starih karavanskih puteva koji i danas postoje. Krećući se na jug, uzvodno dolinom Lima, put preko Brodareva vodi ka Bijelom Polju, Mojkovcu, Kolašinu, Podgorici i Baru. Idući na istok, Mileševkom i dalje preko Jadovnika, stiže se do Sjenice, Novog Pazara, Prištine, Skoplja i Soluna.

Ako se krene na sever, niz Lim, stiže se u Bistricu u kojoj se put deli na dva smera: prema Priboju i dalje prema Bosni i drugi prema Novoj Varoši i preko Zlatibora ka Užicu, Požegi, Valjevu i Beogradu. Idući ka zapadu, uz reku Seljašnicu i potom preko Jabuke, put vodi u Pljevlja i Žabljak.

Prijepolje je naseljeno još u rimsko doba i nalazilo se u sastavu srpske države Raške. Prvi put se pominje kao trg manastira Mileševa u ugovoru o trgovini solju iz Dubrovnika za Prijepolje iz 1343. godine.

Ovde se trgovalo od srednjeg veka

Do sredine 14. veka Prijepolje je dobilo karakteristike naselja sa trgom kao centralnim prostorom. U srednjem veku Prijepolje se razvijalo kao trg (tržnica) manastira Mileševa i nalazilo se na tzv. dubrovačkom drumu koji je povezivao obalu srednjeg Jadrana sa centralnim i istočnim delovima Balkanskog poluostrva, pa je njegov razvoj usko povezan sa trgovcima koji su kroz njega prolazili i u njemu trgovali još od srednjeg veka.

Prijepolje i Polimlje bili su sastavni deo Raške i jedan od središnjih delova rane Nemanjićke države. O tome svedoči veliki broj manastira i crkava u dolini Lima. Smatra se da je u župama Dabru, Crnoj Steni, Zvijezdu, Bihoru, Ljuboviđi, Budimlji i Plavu u limskoj dolini u srednjem veku podignuto oko sedamdesetak manastira i crkava.

Krupne promene Prijepolje doživljava dolaskom turske vladavine polovinom 14. veka, kao i vladavinom Austro-ugarske krajem 19. veka.
Propast srpskih srednjovekovnih država i dolazak Turaka na ove prostore nije zaobišao ni Prijepolje, koje je svoje oslobođenje dočekalo tek 27. oktobra 1912. godine u Prvom balkanskom ratu.

Tokom čitavog ovog perioda manastir Mileševa bio je duhovno i kulturno središte srpskog naroda u ovom kraju. U njemu je tokom 15. veka bilo sedište Mileševske mitropolije, dok je u 16. veku u njemu radila jedna od najstarijih srpskih štamparija.

Nakon velikih ratova koji su vođeni u 20. veku, u drugoj polovini ovog veka Prijepolje je doživelo sveukupni društveni i ekonomski razvoj.

Iako su se Turci zadržali na ovim prostorima do 1912. godine ovaj kraj je uzeo aktivnog učešća u značajnim borbama srpskog naroda tokom 19. veka od Prvog srpskog ustanka preko babinske bune (1875.), javorskog rata (1876.) i raoničke bune, pa sve do balkanskih ratova i konačnog oslobođenja.

Tokom Drugog svetskog rata na ovim prostorima vođena je čuvena Prijepoljska bitka u kojoj su Nemci napali partizansku bolnicu na levoj obali Lima. Ostaci bolnice sačuvani su danas kao spomen-kompleks poginulim rodoljubima u sukobu sa okupatorom.

Na prevoju Jabuka iznad Prijepolja, u napadu na četničke položaje, poginuo je jedan od najmlađih narodnih heroja i čuveni dečak bombaš Boško Buha, koje je tada imao svega 17 godina.

Ne propustite da posetite

Manastir Mileševa je jedan od najznačajnijih srpskih manastira poznat kao grobno mesto svetog Save i čuven po svojoj fresci „Beli Anđeo“, koja je strane putopisce 19. veka primorala na toliko divljenje, da joj, prema rečima jednog od njih, ni Đoto nije ravan.

O lepoti ove freske svedoči i činjenica da je predstavljala Evropu u prvoj razmeni satelitskih signala sa Amerikom 60-ih godina 20. veka. Pored toga, u manastiru se nalazi i freska svetog Save za koju se smatra da je njegov najrealniji prikaz. Manastir je podigao između 1218. i 1219. godine srpski kralj Vladislav, a danas se nalazi pod zaštitom UNESKO.

Ibrahim – pašina džamija je najstarija džamija u Prijepolju. Prvi put se pominje u „Putopisu“ Evlije Čelebije. Sagradio je Ibrahim-paša, sin hercegovačkog subaše u 16. veku. U 18. veku u Ugarsko-turskom ratu džamija je stradala i biva obnovljena zaslugom meštanke Baki-hanume.

Groblje – mezarje pored džamije je posebno značajno i obiluje starim i bogato izrađenim nišanima od sige, kamena i mermera. Postoje: ulemanski, derviški, aginski, hadžijski, pašinski, trgovački, momački, devojački i drugi.

Pored džamije su i mezari graditelja džamije – Ibrahim paše i njegove sestre Kajdafe. Nišani na njihovim mezarima, najstariji su očuvani nišani na teritoriji Prijepolja. Na mezaru Kajdafe u natpisu piše: „Kajdafa, kći Iskenderova, godina 1048“ (hidžretska, odnosno 1638. godina). U uglu džamije uzidan je sunčani sat „eltifa“ u položaju istok – zapad, koji je ujedno i jedini autentičan predmet iz vremena gradnje džamije.

Slapovi Sopotnice na istoimenoj rečici su biser turizma celog kraja. Tu je jedan visoki vodopad i mnoštvo manjih, s dubokim virovima i žućkastom sigom – šupljikavim kamenom koga ima uzidanog u zidove Mileševe. Prizori narodnog graditeljstva ovde još žive, a od nekadašnjih 11 drvenih vodenica i deset valjarica koje su mlele žito i valjale sukno ostale su samo tri. Sopotnica je proglašena zaštićenim prirodnim dobrom od izuzetnog značaja.

Kamena Gora je dobila naziv na osnovu pejzaža u kom se mesto i nalazi, a to je šuma na stenovitoj planini, ondosno „gora na kamenu“. Nalazi se na uzvišenju kraj puta od Prijepolja ka Pljevljima, a zbog dugovečnih stanovnika zovu je i selo stogodišnjaka. Još davno je proglašena vazdušnom banjom, u njoj se zdravo i dugo živi. „Za vaš dobar EKG najbolja je K(amena) G(ora)“, kažu ovde. Tu je razvijen seoski turizam, važno mesto zauzima i etno muzej, staze zdravlja, kao i više od 100 izvora zvanih „gorske oči“.

Crni  bor je simbol i svetinja „gore na kamenu“ i svedočanstvo o dugovečnosti u „selu stogodišnjaka“. Starinu od bora ljudi iz poštovanja nazvaju Sveti bor.