(FOTO) Srpska Sveta gora, bajkovit predeo Ovčarsko-kablarske klisure

Skriveni srednjovekovni manastiri, lekovita banja, jezera sa uređenim ribolovačkim stazama, brojni restoran-splavovi sa tradicionalnom kuhinjom, dve interesantne pećine i jedna Zapadna Morava izvajali su jedinstvenu oazu zelenila – Ovčarsko-kablarsku klisuru.

Jedna od najlepših klisura u Srbiji nalazi se na Zapadnoj Moravi, nedaleko od Čačka, između planina Ovčara i Kablara. Ona je usečena u planinski masiv sastavljen od škriljaca, ali ima i blage nagibe sa šumovitim zaravnima.

Osnovno prirodno obeležje klisure čini reljef, a pre svega upečatljivi masivi Ovčara i Kablara, po kojima je i dobila ime.

Njenoj lepoti doprinose i dva veštačka jezera nastala posle Drugog svetskog rata hidrocentralama Ovčar Banja i Međuvršje. Pod Kablarom uz reku, nalazi se i lekovita banja koja od davnina privlači mnoge goste.

Pored termo-mineralnih izvora koji se koriste u terapiji, ova banja je jedinstvena u Srbiji jer se nalazi u predelu izuzetnih odlika, okružena rekom, jezerima i nepreglednim zelenilom planina Ovčar (985) i Kablar (885).

Postoje svedočanstva da su vode Ovčar banje korišćene za lečenje ljudi od rimskog vremena, preko srednjovekovnog i turskog perioda, do stvaranja nove srpske države u XIX veku.

Termalne vode u Ovčar Banji temperature su od 35 do 38 stepeni Celzijusa, bogate su kalcijumom i natrijumom, a u sebi sadrže i kalijum, litijum, stroncijum, barijum, jod, brom, fosfor, fluor.

Voda sadrži i neznatan stepen radioaktivnosti. U lekovite svrhe ove vode se koriste u terapijama kupanjem i oblaganjem obolelih delova tela. U Ovčar Banji se leče reumatska oboljenja, spondiloza i artoza, posledice preloma kostiju, povrede mišicnog tkiva i neka kožna oboljenja.

Tokom letnjih meseci, u Ovčar Banji se organizuju koncerti, predstave, duhovne večeri, likovne kolonije, kao i sportski događaji, među kojima su najatraktivniji regata, plivački maraton i velika planinska trka.

Od ostalih krajeva Srbije ovu klisuru izdvajaju i njeni mnogobrojni manastiri na levoj i desnoj obali Morave, a po njima, i po samoj prirodi ceo kraj dobio je u narodu ime Srpska Sveta gora.

Sa svojom raznovrsnom vegetacijom predstavlja pravi „muzej u prirodi“, u kome su prisutne različite vrste drveća, a najizraženiji pojas šuma u klisuri je hrastov. Pored hrasta, mogu se videti i cer, grab, bukva i javor.

Povećana vlaga vazduha i ukupna zaklonjenost u krečnjačkim uvalama, kroz koje protiču brojni potoci, omogućili su bujan razvitak vegetacije sa mnoštvom drvenastih vrsta.

Ovčarsko-kablarska klisura predstavlja jedno od retkih mesta u Srbiji gde se može sresti veliki broj vrsta divljih orhideja. Do sada je poznato 19 njihovih vrsta koje krase floru klisure.

Bogatstvo ptičjeg sveta uslovljeno je nizom ekoloških uslova, od kojih je jedan od najvažnijih relativno dobra očuvanost raznovrsnih staništa. Pruža utočište retkim i ugroženim vrstama ptica.

U Ovčarsko-kablarskoj klisuri do sada je zabeleženo prisustvo 160 vrsta ptica. Ukupan broj poznatih gnezdarica je 101, dok savremena fauna ptica Ovčarsko-kablarske klisure broji 98 vrsta. Sa aspekta zaštite, najznačajnije vrste ptica gnezdarica Ovčarsko-kablarske klisure su: prdavac, siva žuna, crna žuna, zelena žuna, sivi soko, osičar, buljina.

Tokom jesenjeg perioda, kada je migracija ptica u punom jeku, kao i zimskog perioda, u ovoj klisuri se mogu posmatrati brojne nesvakidašnje vrste ptica koje nisu deo lokalne faune, a među njima su: crna roda, belorepan, veliki labud.

Na području Ovčarsko-kablarske klisure živi oko 40 vrsta sisara. Sve vrste imaju veliki ekološki, biogenetski, faunistički, naučni, lovni i drugi značaj. Najznačajniji predstavnik ove životinjske grupe, sa aspekta međunarodne i nacionalne zaštite, je svakako vidra, koja je ugrožena vrsta širom Evrope. Odgovarajuće mere zaštite sprovedene u Ovčarsko-kablarskoj klisuri stvorile su uslove za opstanak vidre na ovom području. U grupu vrsta, kojima je neophodna zaštita staništa, spadaju i veliki i mali potkovičar, dugouhi večernjak i veliki mišouhi večernjak.

Divlja mačka je jedna od najređih i najugroženijih vrsta sisara i jedina vrsta iz porodice mačaka koja naseljava ovo područje.

Ova, nekada brojna i široko rasprostranjena vrsta, je usled nekontrolisanog izlovljavanja iščezla iz faune mnogih krajeva Srbije. Zahvaljujući potpunoj zabrani lova u zaštićenom području, ova životinja i dalje krasi faunu Ovčarsko-kablarske klisure.

Faunu gmizavaca krase četiri vrste guštera, pet vrsta zmija i dve vrste kornjača. Jedina otrovnica ovog područja je poskok, inače i najotrovnija vrsta zmija u Evropi. Naročito je brojan na osunčanim kamenitim padinama i siparima Kablara, dok je sa ovčarske strane klisure malobrojan. U Ovčarsko-kablarskoj klisuri mogu se naći i šumska i barska kornjača. Obe vrste su značajno ugrožene širom Evrope i zahtevaju posebnu zaštitu staništa.

Manastiri

Turistički potencijal Ovčarsko-kablarske klisure predstavlja i veliki broj pravoslavnih manastira okruženih šumama, vodom i stenama.

Manastir Blagoveštenje nalazi se na blagoj uzvišici iznad naselja Ovčar Banje. Ovo je jedan od retkih manastira u Ovčarsko-kablarskoj klisuri za koji se tačno zna kada je podignut i ko su bili ktitori. Natpis iznad ulaza u crkvu, govori da je hram podignut 1601/02. Hram je izgrađen u raškom graditeljskom stilu i svojom arhitekturom je posle manastira Sv. Trojica, najlepši manastir u Ovčarsko-kablarskoj klisuri. Manastir poseduje jednu od najstarijih knjiga, Blagoveštenjsko jevanđelje, nastalo 1372. godine. U njemu je svojevremeno zamonašen Patrijarh Pavle.

Manastir Ilinje nalazi se iznad manastira Blagoveštenje. Ne postoje podaci o tome kada je nastao i ko je podigao ovaj manastir. Obzirom da je blizu manastira Blagoveštenje, pretpostavlja se da su ga blagoveštenjski monasi u svom usponu podigli kao svoj metoh. Sadašnji Manastir je 1938. godine sagrađen na temeljima starog manastira.

Manastir Jovanje se nalazi na levoj obali reke Zapadne Morave, na njenom najvećem meandru. Niko sa sigurnošću ne može reći ko je i kada sagradio Jovanje. Stara crkva posvećena Svetom Jovanu potopljena je 1954. godine prilikom gradnje hidroelektrane. Mnogobrojna pustošenja i rušenja koja je ovaj manastir pretrpeo, potpuno su uništila gotovo sve tragove prvobitnog manastira. Tako je nestala i riznica nekada velikog hrama. Najvredniji predmeti u riznici su dve prestone ikone iz 1850. godine.
Današnji manastir Jovanje projektovan je tako da spaja stare i nove obrasce u sakralnom graditeljstvu, dajući celini Ovčarsko-kablarskih manastira jedno novo ostvarenje.

Manastir Nikolje, najstarija crkva među Ovčarsko-kablarskim manastirima, podignut je na padinama Kablara, na levoj obali Zapadne Morave. Na osnovu arhitektonskih karakteristika, pretpostavlja se da potiče iz srednjeg veka, najverovatnije s kraja 14. odnosno početka 15. veka. U riznici manastira Nikolje čuva se najznačajnija rukopisana knjiga u srpskoj kulturi napisana početkom 17. veka, Karansko jevanđelje.
U Nikolju je nekada živelo i do 300 kaluđera. U njemu se od Turaka krio i Miloš Obrenović sa porodicom. On je u porti 1817. godine sagradio konak koji i danas postoji i nosi njegovo ime.

Manastir Preobraženje danas se nalazi sa desne strane Zapadne Morave, na severnim obroncima Ovčara. Naspram manastira, preko reke, smeštena je železnička stanica u Ovčar Banji, na mestu gde se nekada nalazio manastir, ispod litica Kablara. Prvi pomen manastira Preobraženja u pisanim izvorima, vezuje se za 1525. godinu. Stari manastir Preobraženje je porušen, odobrenjem vladike žičkog Save, kako bi se izgradila železnička pruga prema Užicu.

Podno najstrmijih litica Kablara, u kamenom udubljenju, izvire voda. Veruje se da voda, nazvana Savinom, leči vid i glavobolju. U blizini izvora 1938. godine, podignuta je mala crkva pod stenom. U njoj o praznicima, bogosluženje vrše monasi iz manastira Preobraženje.

Manastir Sretenje se nalazi u izuzetnom prirodnom okruženju, na zaravni ispod vrha Ovčara. Na osnovu dosadašnjih istraživanja veruje se da je manastir nastao u 16. veku i u više navrata tokom prošlih vremena bio je rušen i spaljivan. Obnovljen je tek u 19. veku, zahvaljujući monahu, a kasnije i vladiki Nikiforu Maksimoviću. Od rukopisnih knjiga sačuvanih do danas u Sretenju, preostale su svega tri: Jevanđelje, Bogorodičini kanoni i Minej za mesec jun, koji je značajan jer sadrži Službu knezu Lazaru, kao delo naše crkvene književnosti. Od riznički kovanih predmeta i starina, čuvaju se mermerna krstionica i rozeta iz 17. veka i ikona Presvete Bogorodice iz 18. veka.

Crkva manastira Sv. Trojice je po svojoj arhitekturi najlepši hram u Ovčarsko-Kablarskoj klisuri, smešten na jugozapadnim šumovitim padinama Ovčara. Nije utvrđeno ko je i kada podigao manastir. Na osnovu dosadašnjih saznanja koji se oslanjaju na turske popise, ovaj manastir potiče iz druge polovine 16. veka. I ovaj manastir je pretrpeo stradanja krajem 17. veka, kao i ostali manastiri u Srbiji. U manastiru Sv. Trojice nalazi se jedan veliki, prestoni zlatom i srmom izvezen krst od velike umetničke vrednosti. Pored tog krsta, u manastiru Sv. Trojice nalaze se dve jedinstvene retke prestone ikone – Spasiteljeva i Bogorodičina – od antičke vrednosti.

Na uzvišenju iznad manastira Jovanje, nalazi se manastir Uspenje koji je vidljiv sa svih strana klisure. U turskim izvorima pominje se 1536. godine. Posvećen je Uspenju Presvete Bogorodice. Na ovom mestu je nekada postojala kula sa zvonikom visoka oko 30 metara. Pretpostavlja se da su kulu porušili Turci istovremeno kada i Jovanje. Vladika Nikolaj je na ovom mestu zatekao samo ruševine. Po njegovoj želji izgrađena je nova crkva manastira Uspenja, 1939. godine, kao verna kopija crkve Sv. Caru Konstantinu i Jeleni u Ohridu. Prvobitni ikonostas uništili su Bugari 1943. godine. Manastir je ponovo obnovljen 1998. godine, a 2004. je nastanjen monahinjama.

Manastirski hram ima nekoliko osobenosti koje se retko viđaju u drugim srpskim pravoslavnim crkvama. Crkva manastira Uspenja ima veoma mali broj prozora uskog pravougaonog oblika, bez ikakvih ukrasa. Crkva nikada nije bila živopisana. U manastirskom hramu zapravo postoje dve crkve koje imaju jednu, zajedničku pripratu. Levi deo hrama posvećen je Uspenju Presvete Bogorodice, a desni Sedmorici efeskih mučenika.

Manastir Vavedenje je podignut na samom početku klisure. Stilske karakteristike originalnih delova hrama govore da je ovaj manastir nastao u 16. veku. Ikonostas manastira Vavedenje čine, između ostalih, ikone Nikole Apostolovića Bogorodica sa Hristom i Isus Hristos. Sačuvane su i pozlaćene carske dveri na kojima je predstava Blagovesti. Skromnu umetničku celinu koju čini ikonostas ovog manastira dopunjuju ikone koje su ostale sačuvane.

Manastir Vaznesenje podignut je na severnim padinama Ovčara. Zahvaljujući jednom rukopisnom jevanđelju, koje je napisano u Vaznesenju 1570. godine, sigurni smo da je manastir postojao u 16. veku. Manastir je najverovatnije stradao, kao i većina drugih manastira u klisuri, za vreme Velike seobe 1690. godine. Nakon više neuspešnih pokušaja obnavljanja, tek se tridesetih godina 20. veka krenulo u obnovu ovog manastira.

Ovčarsko-kablarska klisura je lepa i zimi i leti, svi koji idu ka Zlatiboru, Užicu, Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori, prolaze klisurom, a svakako bi vredelo zastati i uživati u njenim prirodnim lepotama.

Klikom na bilo koju fotografiju, možete videti celu galeriju.