BIRN: U Beogradu za sedam godina legalizovano 450.000 kvadrata bez zakonskog osnova

U Beogradu je u poslednjih sedam godina bez jasnog zakonskog osnova ozakonjeno više od 450.000 kvadrata stambenih objekata, pokazalo je istraživanje Balkanske istraživačke mreže (BIRN).

Novinari BIRN-a su koristeći napredne tehnike OSINT-a (istraživanje uz pomoć otvorenih izvora) pretraživali mapu grada i ukrštali podatke sa satelitskog snimka sa podacima iz Katastra i Registra građevinskih dozvola Agencije za privredne registre.

U višemesečnom istraživanju BIRN je našao više od 300 objekata na teritoriji glavnog grada, uglavnom stambenih zgrada većih od hiljadu kvadrata, koji su u potpunosti ili delimično izgrađeni nelegalno nakon satelitskog snimka iz 2015. godine, pa onda ozakonjeni.

Neki od tih objekata su delom ili u potpunosti izgrađeni bez dozvole, a nisu postojali ili nisu bili završeni 2015. godine, što se jasno vidi na satelitskim snimcima.

Kao najveće primere, BIRN u svom istraživanju pominje situaciju u beogradskom naselju Mirijevo, gde se u krugu od 500 metara nalazi više od prvobitno nelegalnih 15 višespratnica koje su na ovaj način kasniej ozakonjene.

“Grubom računicom, današnja vrednost ovako ozakonjenih zgrada iznosi više od milijardu evra”, zaključuje se u izveštaju.

Uprkos zakonskoj obavezi, kako piše BIRN, ne postoje javni podaci o tome koja je rešenja za ozakonjenje objekata doneo Sekretarijat za poslove ozakonjenja Grada Beograda, a osim toga, Sekretarijat je ignorisao zahteve BIRN-a da ta rešenja dostavi.

„Koncept zakona iz 2015. godine je bio takav da je država žmurila na sve nelegalne građevine izgrađene pre 2015. godine, a onda 2015. ‘otvorila oči’ i rekla da će (skoro) sve što je do sada bilo ‘na divlje’ sazidano biti legalizovano, a ono što se od tog trenutka gradi nelegalno neće moći da se legalizuje, nego mora da se ruši“, piše BIRN.

Zakon je propisivao da predmet ozakonjenja može biti nelegalno izgrađeni ili dograđeni objekat koji postoji na satelitskom snimku Republičkog geodetskog zavoda iz 2015. godine.

Lokalne samouprave, koje su bile nadležne za proces ozakonjenja, dobile su satelitski snimak teritorije Srbije iz 2015. godine tek u julu 2016. godine, a neke i kasnije. “To znači da u prvih osam meseci primene zakona lokalne samouprave nisu imale osnovnu alatku, satelitski snimak, kojim bi utvrdili da li zgrada uopšte može da se ozakoni, tj. da li je bila izgrađena ‘na vreme'“, naveo je BIRN u tekstu.

Tokom prvih osam meseci, kako je navedeno u tekstu, ozakonjenje je vršeno bez neophodnog satelitskog snimka, „odnosno ceo zakon nije imao smisla“.

Dokumentacija do koje je BIRN došao pokazuje da su tokom 2016, 2017. i 2018. godine opštinski građevinski inspektori u više navrata lažno prikazivali stanje na terenu tvrdeći u svojim rešenjima da su izlaskom na lice mesta ustanovili da su zgrade-višespratnice u potpunosti izgrađene neposredno pre stupanja Zakona o ozakonjenju na snagu, odnosno pre novembra 2015.

„Dodatno, u svojim rešenjima su pisali i da se te zgrade mogu videti na satelitskom snimku iz 2015. godine“, naveo je BIRN.

Ustavni sud je u više navrata proglašavao neustavnim delove Zakona o ozakonjenju. Poslednji put se to dogodilo u novembru 2022. godine, kada je neustavnim proglasio „rok trajanja“ legalizacije na pet godina, odnosno, do novembra 2023. godine.

Po rečima advokata Đorđa Vukotića, konsultanta na propisima iz oblasti planiranja i izgradnje i ozakonjenja, ozakonjenje objekta koji je građen nakon 2015. godine, odnosno koji nije vidljiv na satelitskom snimku iz te godine nije pravno moguće.

“Ozakonjenje zgrade koja nije postojala 2015. godine bi podrazumevalo da je građevinski inspektor antidatirao rešenje o rušenju u to vreme nepostojeće zgrade ili da je lice koje je sprovelo postupak ozakonjenja nesavesno sprovelo taj postupak, bez tog rešenja i uvida u satelitski snimak. Ako bi postojali takvi slučajevi, oni bi predstavljali grubu zloupotrebu, koja povlači krivičnu odgovornost, dokazivu u krivičnom postupku, kako službenih lica koji su učestvovali u ozakonjenju, tako i onih koji su službena lica navodili da tako nešto urade”, kaže Vukotić za BIRN.

Drugi način – prema rečima nekoliko investitora sa kojima je BIRN razgovarao – bio je da se nabavi neki stari nerešeni zahtev za legalizaciju, podnet po starom zakonu, pre 2015, a onda protivzakonito iskoristi za novu zgradu. Navodno, cena ovakvih starih zahteva išla je i do više hiljada evra.