Kamata za PDV obveznike ako se ranije iskoristi pravo na odbitak poreza

Brojne nedoumice oko korišćenja sistema elektronskih faktura dodatno su zakomplikovale izmene i nova pravila koja su stupila na snagu početkom 2025. godine.

Razrešenje prava na odbitak prethodnog poreza daje mišljenje Ministarstva finansija u kojem se objašnjava da se pravo može ostvariti samo ako je ispunjen jedan od osnovnih uslova propisanih Zakonom o PDV-u, a to je posedovanje ispravnog računa izdatog od strane prethodnog učesnika u prometu, koji je obveznik PDV-a i poreski dužnik za taj promet.

Kada je reč o elektronskim fakturama, zakon jasno definiše da se računom smatra i elektronska faktura, pod uslovom da je ona prihvaćena, odnosno da se smatra prihvaćenom, u skladu sa Zakonom o elektronskom fakturisanju.

U situacijama kada je obavezno izdavanje elektronske fakture za promet dobara i usluga, pravo na odbitak prethodnog poreza može se ostvariti isključivo na osnovu e-fakture koja je prihvaćena. Važno je naglasiti da se elektronska faktura smatra dostavljenom u trenutku njenog izdavanja, osim u slučaju kada dođe do prekida u radu sistema – tada se ona smatra dostavljenom kada se sistem ponovo uspostavi.

Kada obveznik PDV primi elektronsku fakturu za promet za koji je obavezno izdavanje takvog dokumenta, poreski period u kojem može ostvariti pravo na odbitak prethodnog poreza zavisi od dana kada je ta faktura prihvaćena i dana kada se podnosi poreska prijava za taj poreski period.

Konkretno, obveznik PDV-a može da koristi pravo na odbitak ako je faktura prihvaćena najkasnije do dana koji prethodi danu podnošenja poreske prijave, odnosno najkasnije do 10. dana u mesecu koji sledi nakon poreskog perioda. U tom slučaju nije važno kada je nastala poreska obaveza, niti kada je faktura izdata – bitan je momenat prihvatanja fakture. Međutim, ukoliko se faktura prihvati tek nakon 10. dana narednog meseca (ili počev od dana podnošenja prijave), pravo na odbitak se prenosi na onaj poreski period u kojem je faktura zapravo prihvaćena.

Kada se plaća kamata?

Ako obveznik pogrešno iskoristi pravo na odbitak ranije nego što je zakonom dozvoljeno, odnosno pre nego što je elektronska faktura bila prihvaćena, dužan je da plati kamatu.

Kamata se obračunava od dana kada je bio dužan da plati PDV u vezi s tom fakturom, pa do isteka roka za podnošenje poreske prijave za period u kojem je faktura zaista prihvaćena. Kamata se plaća na razliku između PDV-a koji je trebalo da bude plaćen i PDV-a koji je prikazan kao prethodni porez na osnovu neprihvaćene fakture, ali ne više od iznosa tog iskazanog prethodnog poreza.

Poreski savetnik Milan Radošević kaže da ono što je posebno važno kod elektronskih faktura jeste da za razliku od računa u papirnom obliku, kod kojih je dovoljno da ih obveznik poseduje kako bi ostvario pravo na odbitak, kod elektronskih faktura to pravo postoji samo ako su one i formalno prihvaćene u sistemu, u skladu sa propisima o elektronskom fakturisanju.

“Dakle, sam prijem elektronske fakture nije dovoljan – obavezno je njeno prihvatanje u sistemu elektronskih faktura kako bi obveznik mogao zakonito da ostvari pravo na odbitak prethodnog poreza”, ističe Radošević.

Ukoliko dođe do nepravilnog iskazivanja odbitka – na primer, ako obveznik odbije PDV pre nego što je faktura prihvaćena – primenjuju se odredbe Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji (ZPPPA). Po tom zakonu, na neblagovremeno plaćen porez obračunava se kamata.

Ova kamata se računa po stopi koja odgovara referentnoj kamati Narodne banke Srbije, uvećanoj za deset procentnih poena, i to prostim metodom, bez kapitalizacije.

“Kamata se obračunava od dana koji sledi nakon dana dospelosti poreza i važi za svaki kalendarski dan kašnjenja. Period obračuna kamate definiše se kao vremenski okvir od prvog dana kašnjenja, ili od promene duga, promene kamatne stope, ili isteka godine do momenta izmirenja obaveze. Kamata se ne dodaje osnovnom dugu, već se obračunava zasebno za sve dane kašnjenja”, zaključuje Radošević.