Koje naknade i takse u oblasti zaštite životne sredine plaćaju privrednici?

Zaštita životne sredine u uslovima tržišne privrede postiže se, pre svega, pozitivnim preventivnim delovanjem zagađivača, posebno u delu smanjenja odnosno sprečavanja zagađivanja, kao i odgovornim delovanjem društvene zajednice – lokalne i regionalne.

U Srbiji je u poslednjih nekoliko godina izgrađen normativni sistem prihodovanja od korišćenja prirodnih dobara, primenom načela „korisnik plaća“, kao i mera za destimulisanje negativnih uticaja na životnu sredinu, primenom načela „zagađivač plaća“.

“Za ostvarivanje ciljeva politike zaštite životne sredine u Srbiji, zakonskim i podzakonskim aktima, kao jedan od izvora finansiranja predviđena su i sredstva naplaćena po osnovu naknada i taksi. Kao takva ona predstavljaju prihod budžeta Republike Srbije, pokrajinskog i lokalnog budžetskog fonda za zaštitu životne sredine i čine dominantan izvor finansiranja životne sredine”, navedeno je u dodatku „Poslovne i ekonomske informacije za privredu”, koji se objavljuje uz kvartalne izveštaje udruženja Privredne komore Srbije.

Sa druge strane, kako se navodi, naknade i takse u oblasti zaštite životne sredine za privredne subjekte, kao obveznike plaćanja naknade, često predstavljaju ne malo finansijsko opterećenje.

“Međutim, kada se uzme u obzir značaj prevencije i zaštite zdravlja ljudi, uz očuvanje prirodnih resursa i životne sredine, ova sredstva predstavljaju značajan investicioni potencijal da se odgovori na potrebe, probleme i ciljeve zaštite životne sredine”, ističe se.

Zakonom o naknadama za korišćenje javnih dobara za oblast zaštite životne sredine propisane su sledeće naknade: za korišćenje ribarskog područja; za korišćenje zaštićenog područja; za sakupljanje, korišćenje i promet vrsta divlje flore, faune i gljiva; za zagađivanje životne sredine; za zaštitu i unapređivanje životne sredine; za proizvode koji posle upotrebe postaju posebni tokovi otpada; za ambalažu ili upakovan proizvod i naknada za zagađivanje voda.

Naknada za korišćenje ribarskog područja

Obveznik naknade za korišćenje ribarskog područja jeste korisnik ribarskog područja. Visina naknade iznosi 15 odsto od vrednosti dozvole za privredni ribolov, odnosno 10 odsto vrednosti dozvole za rekreativni ribolov. Obaveza se plaća do 15. u mesecu za prethodno tromesečje.

Naknada za korišćenje zaštićenog područja

Naknada za korišćenje zaštićenog područja plaća se za:

1) obavljanje delatnosti u zaštićenom području (delatnost putničkih agencija, tur-operatora, usluge rezervacije i prateće aktivnosti; delatnosti restorana i pokretnih ugostiteljskih objekata; delatnost trgovine, zanatskih usluga; rudarstva; energetike; saobraćaja…);
2) postavljanje vikendica i drugih nekomercijalnih objekata za odmor u zaštićenom području;
3) upotrebu vozila na motorni pogon na zaštićenom području;
4) održavanje turističkih, rekreativnih, sportskih i drugih manifestacija i aktivnosti;
5) korišćenje imena i znaka zaštićenog područja;
6) posetu zaštićenom području, njegovim delovima i objektima;
7) za zauzeće prostora za objekte koji svojim izgledom narušavaju svojstva zaštićenog područja, a koji su u vlasništvu pravnog lica, preduzetnika ili fizičkog lica.

Najviši iznosi naknade propisani su u Prilogu 5 zakona, a visinu svojim aktom utvrđuje upravljač zaštićenog područja. Usklađuje se godišnje, sa godišnjim indeksom potrošačkih cena za period od 1. oktobra prethodne godine do 30. septembra tekuće.

Naknada za sakupljanje, korišćenje i promet vrsta divlje flore, faune i gljiva

Obveznik naknade je lice koje se bavi ovim poslovima. Osnovica je jedinična vrednost odobrenih zaštićenih vrsta divlje flore i gljiva za sakupljanje po kilogramu, odnosno vrednost odobrene divlje faune za sakupljanje po jedinki. Visina naknade utvrđuje se primenom stope od 10 odsto na osnovicu.

Naknada za zagađivanje životne sredine

Vrste naknade za zagađivanje životne sredine su: naknada za emisije sumpor-dioksida (SO2), azot-dioksida (NO2), praškaste materije i proizvedeni ili odloženi otpad; naknada za supstance koje oštećuju ozonski omotač i naknada za plastične kese.

Naknadu za emisije SO2, NO2, praškaste materije i proizvedeni ili odloženi otpad plaćaju lica koja uzrokuju zagađivanje iz postrojenja, pojedinačnih izvora emisija, za koje se izdaje integrisana dozvola, odnosno praškastim materijama iz asfaltnih baza; proizvođač, odnosno odlagač opasnog otpada za postrojenja za koja se izdaje integrisana dozvola i javna komunalna preduzeća, pravna lica i preduzetnici, koja upravljaju komunalnim otpadom.

Pojedinačni izvori emisija su tehnološki procesi, industrijski pogoni, uređaji i objekti iz kojih se ispuštaju u vazduh: SO2 u količini većoj od 100 kilograma godišnje; NO2 u količini većoj od 30 kilograma godišnje i praškaste materije u količini većoj od 10 kilograma godišnje. Visina naknade propisana je u Prilogu 6 zakona, Tabela 1, i takođe se usklađuje na već pomenut način.

Obveznik je dužan da dostavi Agenciji za zaštitu životne sredine godišnji izveštaj o količinama emisija SO2, NO2, praškastih materija i otpada u Nacionalni registar izvora zagađivanja do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu, unosom podataka u informacioni sistem Nacionalnog registra izvora zagađivanja.

Obveznik naknada za supstance koje oštećuju ozonski omotač je lice koje uvozi supstance koje oštećuju ozonski omotač. Osnovica naknade je količina uvezene supstance izražena u kilogramima, a visina je propisana u Prilogu 6, Tabela 1.

Naknadu za zagađivanje životne sredine plastičnim kesama plaća proizvođač, odnosno uvoznik plastičnih kesa, osim kompostabilnih kesa po standardu SRPS EN 13432:2005. Osnovica je izrađena u tonama, a visina naknade propisana je u Prilogu 6. Takođe se dostavlja izveštaj o količinama plastičnih kesa stavljenim na tržište Srbije.

Naknada za zaštitu i unapređivanje životne sredine

Obveznik je pravno lice, preduzetnik i ogranak stranog pravnog lica koje obavlja određene aktivnosti koje utiču na životnu sredinu, kao i vlasnik teretnih vozila, odnosno lica koja obavljaju transport nafte i naftnih derivata, odnosno sirovina, proizvoda i poluproizvoda hemijskih i drugih opasnih materija iz industrije ili za industriju, odnosno transport sirovina, proizvoda i poluproizvoda hemijskih i drugih opasnih materija namenjenih daljoj prodaji iz skladišta, na teritoriji jedinice lokalne samouprave sa statusom ugrožene životne sredine na području od značaja za Srbiju.

Osnovica naknade je stepen negativnog uticaja na životnu sredinu koje nastaje obavljanjem aktivnosti, odnosno količina tereta, to jest nosivost transportnog sredstva ukoliko ne postoje podaci o količini tereta prilikom transporta izražena u tonama.

Maksimalna visina naknade propisana je u Prilogu 6, Tabela 2 zakona. Ukupan iznos naknade koju obveznik plaća ne može biti veći od 0,4 odsto ukupnog prihoda u prethodnoj godini.

Naknada za proizvode koji posle upotrebe postaju posebni tokovi otpada

Proizvodi o kojima je reč su: gume (spoljni pneumatici), baterije i akumulatori, mineralna i sintetička ulja, električni i elektronski proizvodi i vozila kategorije M1, N1, L2 i L6 . Obveznik je proizvođač, odnosno uvoznik tih proizvoda koji proizvode stavlja na tržište u Republici Srbiji ili ih koristi kao krajnji potrošač. Osnovica naknade je količina izražena u kilogramima.

Obračunata naknada plaća se tromesečno, u roku od 15 dana po isteku kalendarskog tromesečja, a za uvozne proizvode vozila kategorije M1, N1, L2 i L6, naknada se plaća u skladu sa propisima kojima se uređuje naplata uvoznih dažbina.

Godišnji izveštaj obveznik dostavlja Agenciji za zaštitu životne sredine unosom podataka u informacioni sistem nacionalnog registra izvora zagađivanja, najkasnije do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu.

Naknada za ambalažu ili upakovan proizvod

Obveznik naknade za ambalažu ili upakovan proizvod koji posle upotrebe postaje ambalažni otpad je isporučilac koji prvi stavlja u promet na teritoriji Srbije: ambalažu u koju se pakuje proizvod na mestu prodaje krajnjem korisniku i upakovan proizvod. Osnovica naknade za ambalažu je količina ambalaže izražena u kilogramima.

Koeficijenti naknade za ponovno iskorišćenje i reciklažu, kao i koeficijenti naknade za reciklažu po vrstama ambalaže, za kilogram ambalažnog otpada, izraženi u dinarima, dati su u Prilogu 7, Tabela 7.

Godišnji izveštaj obveznik naknade dostavlja Agenciji za zaštitu životne sredine najkasnije do 31. marta tekuće godine, unosom podataka u informacioni sistem nacionalnog registra izvora zagađivanja za prethodnu kalendarsku godinu.

Naknada za zagađivanje voda

Naknada za zagađivanje voda plaća se za neposredno ili posredno zagađivanje vode recipijenta srazmerno stepenu zagađenosti otpadne vode, odnosno druge materije kojom se pogoršava kvalitet vode recipijenta i pogoršavaju uslovi njenog korišćenja.

Obveznik plaćanja naknade za zagađivanje vode je pravno lice, preduzetnik, odnosno fizičko lice koje: ispušta otpadne vode kojima se neposredno zagađuju vode recipijenta ili se pogoršava njihov kvalitet i uslovi njegovog korišćenja, uključujući lica koja ispuštaju otpadne vode na osnovu vodnih dozvola ili rešenja o objedinjenim uslovima zaštite životne sredine (integrisane dozvole, studije procene uticaja i dr.), lica koja pri obavljanju komunalne delatnosti ispuštaju otpadne vode u sistem javne kanalizacije ili u septičke ili sabirne jame, u količini većoj od 30 metara kubnih dnevno, kao i pravna lica koja ispuštaju sanitarne i druge otpadne vode, a kojima voda nije isporučena putem objekata javnog snabdevanja vodom (vodovodom).

Naknadu plaća i pravno lice, preduzetnik, odnosno fizičko lice koje proizvodi ili uvozi mineralna đubriva, hemijska sredstva za zaštitu bilja i deterdžente na bazi fosfata i stavlja ih u promet na tržište na području Srbije.

Osnovica naknade je količina ispuštene otpadne vode izražena u metrima kubnim i količina zagađenja izražena u kilogramima u ispuštenoj otpadnoj vodi, odnosno količina izražena u kilogramima azota, odnosno količina hemijskih sredstava za zaštitu bilja izražena u kilogramima , odnosno količina fosfata u deterdžentima izražena u kilogramima koji su proizvedeni ili uvezeni na područje Srbije.