Košnice na krovovima zgrada poslednje utočište pčela

Šume, parkovi i bujna vegetacija na obodima velikih gradova čine urbane sredine idealnim za razvoj pčelarstva. Glavne prednosti ovih područja za razvoj pčelinjih zajednica jesu smanjena upotreba pesticida koji su jedan od glavnih neprijatelja pčela i pretnja njihovom opstanku.

„Termin ‘urbano pčelarstvo’ nastaje krajem osamdesetih godina prošlog veka, kada zaljubljenici u ova divna stvorenja koji žive u velikim gradovima, u svojim dvorištima, ili na ravnim krovovima zgrada formiraju mini pčelinjake sa nekoliko košnica. Poslednjih godina, globalni hotelski lanci i druge institucije pridružile su se trendu urbanog pčelarstva, donoseći svoj med direktno na svoje stolove. S obzirom na dokumentovano smanjenje broja pčela u određenim geografskim područjima, posebno u Severnoj Americi i Evropi, ovo je ohrabrujuća vest za čovečanstvo“, navodi za Biznis.rs koordinator urbanog pčelarstva Beogradskog udruženja pčelara Milomir Kostić.

Beograd – raj za pčele

Uprkos konstantnom smanjivanju zelenih površina usled urbane eksplozije, Beograd je idealan za stvaranje pčelinjaka. Reč je o gradu koji se nalazi na ušću dve velike reke, sa mnogo parkova, šuma i bujnom vegetacijom koja ga okružuje.

„Beogradsko udruženje pčelara pokušava da sa svim udruženjima širom Srbije koji razmišljaju na sličan način o urbanom pčelarstvu uspostavi saradnju, ali s obzirom na ograničene resurse to ide izuzetno usporeno. Sada pokušavamo da sa pčelarima iz Novog Sada formiramo tim koji bi u 2022. godini započeo isti ovakav projekat. Moramo pružiti ruku prirodi, jer koliko god to zvučalo katastrofično, planeta je na izdisaju“, kaže Kostić i navodi primere društveno odgovornih kompanija i državnih institucija širom svetskih metropola koje na svojim krovovima imaju mini pčelinjake. 

„Predstavnici partije Zelenih u Bundestagu, odnosno u bašti Paul-Lebe-Hausa postavili su nekoliko košnica i brendirali ‘Bundestagsblute’. Košnice su postavljene i na Bakingamskoj palati, parlamentu u Berlinu, Bečkoj državnoj operi, njujorškom muzeju američke umetnosti Whitney, Pariskoj operi i katedrali Notre-Dame u Parizu (nažalost pčele su nastradale u velikom požaru). Predsednica Slovačke Zuzana Čaputova pohvalila se prvim medom sakupljenim iz košnica, koje se nalaze u bašti predsedničke palate u Bratislavi i taj med je nazvala ‘Predsednički med’, navodi Kostić.

Kako urbano pčelarstvo pomaže opstanak pčela?

Međunarodna unija za zaštitu prirode (IUCN) stavila je pčele na Evropsku crvenu listu ugroženih vrsta kojima preti istrebljenje (Europen Red List). Organizacija Ujedinjenih nacija (OUN) je 2017. godine proglasila pčele za ugroženu vrstu, a 20. maj je Svetski dan pčela. 

Fenomen masovnog i misterioznog nestajanja pčela pojavio se u SAD 2006. godine i proširio po svim razvijenim zemljama sveta. Naučnici ovo povezuju sa brojnim faktorima kao što su bolesti, degradacija staništa, ali i intenzivna proizvodnja biljnih monokultura, klimatske promene i upotreba određenih pesticida. 

„Urbano pčelarstvo je način da se malo više sazna o pčelama, ali i drugim vrstama insekata oprašivača koji su izuzetno važni. Gajenje i forsiranje medonosnih pčela nije magičino rešenje za probleme koje je čovek uzrokovao u životnoj sredini iz neznanja ili pohlepe. Zbog različitih parazita i agresivne poljoprivredne prakse stanište pčela se smanjilo i one sada traže mesta u gradu gde nema pesticida i insekticida koji ih ubijaju. Biolozi i pčelari primetili su da ima mnogo slobodnih pčelinjih društava po Beogradu koja žive u pukotinama zgrada ili drveća u neposrednoj blizini ljudi. Ona godinama i decenijama opstaju bez čovekovog uticaja, imaju otpornost i raznoliku genetičku raznovrsnost. Pčele koje čovek gaji često razvijaju slabosti, zbog kojih je ugrožen njihov opstanak“, navodi za naš portal osnivačica udruženja Ekonaut Sabina Kerić.

Razvoj pčelinjih zajednica u urbanim sredinama postaje jedna od važnijih tema u ekološkim krugovima. Glavni razlozi su poboljšanje stanja ekosistema i kvaliteta života. 

„Poslednjih nekoliko godina imamo podršku gradskog Sekretarijata za zaštitu životne sredine, kroz konkurse za udruženja građana. Zahvaljujući tome sprovodimo kampanje i edukacije vezane za biodiverzitet pčela i pčelarstvo kao ekosocijalno preduzetništvo. Postoji prostor da se regulativa u nekim segmentima vezanim za propise u držanju pčela u gradskoj sredini unapredi i na tome najviše rade udruženja pčelara. Grad bi ipak najviše trebalo da uloži u SOS pčelarstvo, odnosno mobilne ekipe koje spašavaju razrojene pčelinje zajednice. Rojevi se sezonski pojavljuju na nekim nezgodnim mestima kao što su stanovi, poslovne zgrade ili parkovi“, navodi Kerić.

Spašavanje rojeva

Beogradsko udruženje pčelara svake godine spasi više desetina razrojenih pčelinjih zajednica. U tim situacijama treba delovati brzo i stručno, kako bi roj imao šansu da se prebaci na bezbedno i nastavi svoj život kao društvo. Kada spase roj, humani ljudi ulažu ogromne napore kako bi sačuvali pčelu i osposobili je za dalji život.

„Smeštamo ih u mini košnice (nukleuse) u naš pčelinji azil u Košutnjaku. U početku se o njima brinemo kao o maloj deci. Prvo što moramo ustanoviti jeste zdravstveno stanje pčelinje zajednice i njegova snaga. Dok ne ojačaju, moramo malo više brinuti o njima. Potom one nastavljaju svoj zajednički život zajedno sa svim pčelinjim društvima“, objašnjava Kostić.

Kakav je kvalitet beogradskog meda?

Statistika kaže da je tokom poslednjih 25 godina u Beogradu smanjena zastupljenost zelenih površina sa 2,4 na 1,4 metra kvadratna po stanovniku. Uprkos ovom podatku u našoj prestonici postoje svi uslovi za gajenje pčela i proizvodnju meda koji je izuzetnog kvaliteta.

„Beograd je sa preko tri stotine vrsta medonosnog bilja idealan grad za urbano pčelarstvo. Unos, odnosno proizvodnja meda u urbanom pčelarstvu ne zavisi od toga gde su pčele postavljene, već kako su pripremljene za sezonu medobranja. Neretko se dešava da urbane pčele po košnici imaju veći prinos od stacionarnih pčela u ruralnim delovima Srbije, jer je period medobranja duži“, navodi Kostić i dodaje da su eminentni stručnjaci dali ocenu kvaliteta meda koji se proizvodi u Beogradu:

„Redovni profesor hemijskog fakulteta u Beogradu Dušanka Milojković-Opsenica smatra da kvalitet meda koji proizvedu ‘Beogradske urbane pčele’ nije ništa lošiji od drugih medova sakupljenih širom Srbije, jer pčele svojim receptorima eliminišu teške metale nastale iz izduvnih gasova“, kaže Kostić.

Beograd se tokom većeg dela godine bori sa ozbiljnim zagađenjem vazduha i kompletne životne sredine, ali je med koji proizvode urbane pčele glavnog grada bez štetnih materija.  

„Rađene su studije na tu temu poslednjih godina i udruženje Ekonaut je na Hemijskom fakultetu testiralo med iz našeg mini pčelinjaka na Novom Beogradu. Pokazalo se da je u pitanju medljikovac, tj. šumski med i da je izuzetno bogat mineralima, vitaminima, antioksidantima, a nije utvrđeno prisustvo pesticida, niti ostataka zagađenja. Ovo nije slučaj sa polenom, koji sadrži tragove teških metala. Bagremov med je izuzetno cenjen, jer se sporo kristalište i blagog je ukusa. Bagremovih šuma ima po Beogradu i okolini, ali ako bismo gledali vegetaciju generalno, ona je mešovita, pa beogradske pčele najčešće proizvode šumski med“, navodi Sabina Kerić iz udruženja Ekonaut.