Zlatar proglašen Specijalnim rezervatom prirode

Vlada Srbije proglasila je planinu Zlatar Specijalnim rezervatom prirode, prirodnim dobrom međunarodnog i nacionalnog značaja, svrstanim u I kategoriju zaštite. Cilj ove odluke je očuvanje izuzetnih prirodnih i bioloških vrednosti Zlatara, kao i unapređenje tradicionalnog načina života u tom području.

“Planina Zlatar, deo severnog oboda kanjona Mileševke (Mileševska reka) i prostrana visoravan koja se na istoku pruža prema Uvcu, na jugozapadu Srbije, u zoni Starog Vlaha, stavlja se pod zaštitu i proglašava zaštićenim područjem pod imenom ‘Zlatar’, kao prirodno dobro međunarodnog i nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja i svrstava se u Ι kategoriju zaštite, kao Specijalni rezervat prirode”, navodi se u uredbi objavljenoj u Službenom glasniku.

Površina specijalnog rezervata prirode Zlatar obuhvata 7.864,64 hektara na teritorijama opština Nova Varoš i Prijepolje. Od ukupne površine, u državnoj svojini je 4.051,06 hektara (51,51 odsto), privatnom vlasništvu 3.716,70 hektara (47,26 odsto) i u javnom vlasništvu 96,87 hektara (1,23 odsto).

Tri različita stepena zaštite

Površina je podeljena na tri stepena zaštite – strogi režim (I), aktivni (II) i proaktivni (III). U najvišem režimu stroge zaštite nalazi se 73,92 hektara i na tom području zabranjeni su svi radovi osim naučnih istraživanja i kontrolisanih poseta u obrazovne, rekreativne i opštekulturne svrhe.

U okviru rezervata dozvoljene su samo aktivnosti koje doprinose očuvanju prirodnih vrednosti, uz stroga ograničenja za izgradnju, eksploataciju sirovina, ispuštanje otpadnih voda, sakupljanje zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta i druge radove koji bi mogli narušiti ekosistem.

U II stepenu zaštite nalazi se 2.337,63 hektara (29,72 odsto) površine rezervata. U područjima Zlatara pod ovim režimom sprovodi se aktivna zaštita sa ciljem očuvanja i unapređenja prirodnih staništa, populacija, ekosistema, pejzažnih obeležja i objekata geonasleđa. Dozvoljene su samo aktivnosti koje doprinose očuvanju prirodnih vrednosti i tradicionalnom korišćenju resursa, uz striktna ograničenja.

U ovoj zoni zabranjena je svaka gradnja stambenih i turističkih objekata poput vikendica, apartmana i hotela. Nije dozvoljena izgradnje energetskih objekata, uključujući vetroelektrane i solarne elektrane, kao ni izgradnja javnih skijališta i eksploatacija mineralnih sirovina.

Zabranjeno je kretanje u blizini gnezda i oko hranilišta, osim u naučno-istraživačke svrhe i za potrebe čuvanja zaštićenog područja od strane čuvarske službe.

Takođe, nije dozvoljeno postavljanje osmatračnica i vidikovaca za posetioce u neposrednoj blizini gnezda retkih i ugroženih strogo zaštićenih vrsta ptica. Nisu dozvoljeni ni radovi koji bi ugrozili geomorfološke, hidrološke ili biološke osobenosti područja.

Režim zaštite III stepena obuhvata 5.453,08 hektara (69,34 odsto) površine Specijalnog rezervata. Na površinama na kojima je utvrđen ovaj režim zaštite sprovodi se proaktivna zaštita. To znači da se mogu vršiti upravljačke intervencije u cilju restauracije, revitalizacije i ukupnog unapređenja zaštićenog područja, razvoj sela i unapređenje seoskih domaćinstava, uređenje objekata kulturno-istorijskog nasleđa i tradicionalnog graditeljstva, očuvanje tradicionalnih delatnosti lokalnog stanovništva, selektivno i ograničeno korišćenje prirodnih resursa i prostora.

Izgradnja stambenih, vikend i turističkih objekata, ekonomskih i pomoćnih objekata poljoprivrednih domaćinstava izvan građevinskih područja utvrđenih posebnim planskim i urbanističkim dokumentima zabranjena je.

Specijalnim rezervatom upravljaće Srbijašume

Rezervatom će upravljati JP „Srbijašume“, koje ima obavezu da u roku od deset meseci izradi Plan upravljanja na period od deset godina, a do tada sprovodi godišnji program zaštite.

Upravljač je dužan da na propisan način obeleži Specijalni rezervat, njegove spoljne i granice površina, odnosno lokaliteta sa režimom zaštite I, II i III stepena najkasnije u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ove uredbe. Takođe, Srbijašume dužne su da u roku od godinu dana formira Saveta korisnika, koji će uključivati predstavnike lokalnog stanovništva i drugih korisnika zaštićenog područja radi međusobne saradnje.

“Visinu naknade za korišćenje Specijalnog rezervata prirode ‘Zlatar’, svojim aktom utvrđuje Upravljač, u skladu sa zakonom kojim se uređuju naknade za korišćenje javnih dobara”, navodi se u pomenutom dokumentu.

Sredstva za upravljanje i zaštitu rezervata obezbeđuju se iz budžeta Republike Srbije, naknada za korišćenje prostora i prihoda „Srbijašuma“.

Zlatar je proglašen rezervatom radi očuvanja šumskih ekosistema i bogate flore i faune – u njemu raste 871 biljna vrsta, od kojih su 177 od nacionalnog i međunarodnog značaja, 29 endemične i 39 reliktne.

Stanište je 128 vrsta ptica, uključujući i one iz evropske I Direktive o pticama, što je područje Zlatara svrstalo u obuhvat tri potencijalna Područja posebne zaštite pod nazivom „Zlatar”, „Ozren–Jadovnik” i malim delom „Uvac”, u okviru ekološke mreže NATURA 2000.