(FOTO) Topola – mesto koje su odabrali kraljevi

Topola je mesto u srcu Šumadije, koje obiluje istorijom. Posetilac koji dođe u ovu varošicu nije samo u srcu Šumadije, već i u središtu Srbije, u mestu koje su odabrali i kraljevi.

Izvanredan geografski položaj Topole, smeštene na padinama i podnožju Oplenca, na strateški važnom ukrštanju puteva, sa pogledom na brežuljke Šumadije i plodne proplanke Pomoravlja, stvorio je preduslove da ovaj mali grad Šumadije postane političko-administrativni centar oslobođenog dela Srbije za vreme Karađorđa. Topola se nekad nazivala Kamenica, po rečici koja protiče uz sam obod današnjeg grada, a naziv Topola se prvi put spominje u zvaničnim dokumentima austrijskih kartografa sa početka 18. veka.

Predanje kaže da je na samoj raskrsnici pomenutih puteva, gde su se sastajali i konačili mnogobrojni trgovački putnici, izniklo i razgranalo se veliko drvo topole čiji je hlad pružao idealno odmorište. Ubrzo je odredišna tačka kod topole prerasla i u naziv čitave varošice.

Plodno zemljište i umereno-kontinentalna klima pogoduju poljoprivredi pa je ona vodeća privredna grana u ovoj oblasti. I voćarstvu se pridaje posebna pažnja, dok se vinogradarstvo smatra delatnošću od izuzetnog značaja, navode u Turističkoj organizaciji Topola (TOP) i dodaju da pored poljoprivrede Opština Topola svoj razvoj u budućnosti bazira na turizmu kao privrednoj grani od posebnog značaja.

Povoljan geografski položaj i prirodni uslovi na teritoriji opštine Topola stvarali su dobre uslove za život ljudi na ovim prostorima još od najstarijih vremena.

Današnju varošicu Topolu osnovao je Karađorđe Petrović oko 1781. godine koja je u vreme velikog Vožda predstavljala centar oko koga se narod okupljao. Gradnjom utvrđenog grada 1805-1813. godine Topola je postala značajno strateško naselje i Karađorđeva prestonica.

Najveći uspon u razvoju varošice Topole osetio se dolaskom na vlast kneza Aleksandra Karađorđevića, koji je obnovio grad, konake i zadužbinu svoga oca, podigao gostionicu, kasarnu za kavaleriste. Nastojanjem kneza podignute su sveštenička kuća, škola, sreska i opštinska kuća, ustanovljena su dva godišnja vašara, koji su pomogli jačanju Topole kao trgovačkog centra.

Na vrhu Oplenca uzdiže se Crkva svetog Đorđa i Mauzolej kraljevske porodice Karađorđević, bela petokupolna građevina, prefinjenih oblika i materijala, građena od 1910. do 1930. godine u srpsko-vizantijskom stilu, a po projektu arhitekte Koste J. Jovanovića.

Crkva je zadužbina kralja Petra I Karađorđevića, unuka velikog vožda Karađorđa. Jedna od najsnažnijih karakteristika hrama kao građevine je njena unutrašnja dekoracija, rađena u mozaiku od specijalne vrste mozaičke staklene paste.

Neverovatnih 15.000 nijansi boja i pozlata četrnaest i dvadeset karatnog zlata na više od 40 miliona mozaičkih kockica, Mauzolej na Oplencu svrstavaju među prvih nekoliko u svetu po površini i tehnici kojom je mozaik rađen.

Svoj večiti spokoj u oplenačkom hramu našlo je pet vladara dinastije Karađorđević i 24 člana najuže porodice. U dva sarkofaga od venčačkog mermera, na počasnom mestu u crkvi počivaju rodonačelnik dinastije – vožd Prvog srpskog ustanka Đorđe Petrović – Karađorđe i njegov unuk, ktitor hrama, kralj Petar I Karađorđević.

U kripti se nalaze imena još trojice vladara – kneza Aleksandra Karađorđevića, sina Karađorđevog, koji je Srbijom vladao od 1842. do 1858. godine, kralja Aleksandra I Karađorđevića, ubijenog u Marseju 1934. godine i kralja Petra II.

Znalački ukomponovani u ambijent oplenačkog brda, monumentalne spoljašnosti i sa precizno odabranim mestom gde su podignuti, crkva na Oplencu i mauzolej dinastije Karađorđević predstavljaju biser kulturno – istorijskog nasleđa Topole i Oplenca, navode u TO Oplenac Topola.

Šta treba videti

Karađorđev grad, gradio je u periodu od 1811. do 1813. godine Karađorđe Petrović, vođa Prvog srpskog ustanka, koji kao prvi vladar obnovljene Srbije donosi ekonomski i kulturni razvitak Topoli. Do danas je očuvan: restaurirani konak sa kulom, crkva sa zvonikom i škola u kojoj se danas nalazi Narodna biblioteka „Radoje Domanović“.

U konaku se može pogledati izložba ličnih predmeta Vožda i autentično oružje iz Prvog srpskog ustanka među kojima je i originalni Karađorđev top poznat pod imenom „aberdar“. Na topu nedostaje desna ručka koju je kralj Petar I Karađorđević iskoristio kao osnovu za sve krunidbene insignije želeći da simbolično poveže svoju vladavinu sa slavnom vladavinom svoga dede, Vožda Karađorđa.

Crkva Presvete Bogorodice, u narodu poznata pod nazivom Karađorđeva crkva, jednobrodna je građevina sa osnovom u obliku upisanog krsta.
Karađorđeva crkva je svojevrstan istorijski spomenik i dokaz burnih događaja u topolskom kraju.

Zapadno od crkve sazidana je crkvena kuća, namenjena parohu crkve. Zidana je 1910. godine i bila je postavljena kao privremena zgrada, sa šest prostorija, u kojima je trebalo da stanuju graditelji crkve. U nju se, međutim, prvi uselio kralj Petar, kako bi mogao da nadgleda radove na crkvi.

Prozvali su je Petrova kuća, jer je stari kralj sedeo u svojoj stolici ispred kuće i vredno beležio sve šta je rađeno, a kraljeve beleške iz dnevnika su važan i dragocen dokument iz koga se može saznati o svakodnevnom životu u Topoli.

Kralj je stanovao u kući, uz kraće prekide, sve do jeseni 1915. godine, kada je sa vojskom otpočeo povlačenje iz otadžbine preko Albanije do Soluna.

Kako je topolski kraj uvek bio poznat po vinogradima, na Oplencu je blizu zadužbinskog kompleksa podignuta kuća za vinogradara. Zidana je u tradicionalnom šumadijskom stilu, a nalazi na severnoj padini Oplenca. Njeni podrumi su ukopani u blagi nagib zemljišta, a ima i prostran trem. Podignuta je 1911. godine i u njoj je izvesno vreme živeo upravnik kraljevskih vinograda.

Nezaobilazni vašar u Topoli

Na bogatom zemljištu i pogodnoj klimi Oplenca razvili su se poznati Oplenački vinogradi, gde tradiciju uzgajanja kraljevskog vina započinje Karađorđe, a nastavljaju njegovi nasledici.

Danas je u ovom kraju pod vinogradima skoro 12 hektara zemlje, a ukupna proizvodnja je od 15.000 do 20.000 litara vina najrazličitijih sorti, kvalitetnog i prefinjenog ukusa, koja godinama unazad osvaja zlatne medalje na vinskim takmičenjima.

Oplenac je poznat po čuvenoj Oplenačkoj berbi grožđa, ili Festivalu grožđa i vina, koja se održava od 1962. godine. Tokom tri dana održavanja ove manifestacije, od centra Topole do Oplenca ulice su ispunjene štandovima grožđa, vina, voća, suvenira i proizvoda starih zanata.

Tada se na ulicama može čuti samo pesma i smeh, osetiti miris prave srpske tradicionalne kuhinje i kraljevskog vina, i videti izložbe starih rukotvorina, izvedbe narodnih igara i još mnogo toga.

Svoj boravak na Oplencu posetioci mogu upotpuniti posetom vinarijama i degustacijama vina, od kojih su mnoga prestižna ne samo u Srbiji, već i u svetu.

Zbog kulture i istorije, prirode i klime, impozantnih građevina i spomenika, Oplenac predstavlja jedinstvenu lokaciju za odmor i rekreaciju, upoznavanje sa kulturnim i istorijskim znamenitostima Srbije i uživanje u tradicionalnoj kuhinji i kraljevskom vinu.