Građani Srbije najmanje zaduženi na prostoru ex-YU

Stanje kredita stanovništvu, uključujući i preduzetnike koji se u Narodnoj banci Srbije statistički obuhvataju u okviru sektora stanovništva, u januaru 2021. iznosilo je 1.233,5 milijardi dinara, što predstavlja 22,6 odsto domaćeg bruto društvenog proizvoda. Posmatrano po glavi stanovnika, to zaduženje iznosi 178.073 dinara ili 1.514,6 evra. Tokom 2020. stanje kredita stanovništvu povećano je za 11,4 odsto, a sličan međugodišnji rast ostvaren je i u januaru 2021. (11,2 procenta).

Ukoliko se posmatra samo stanje kredita isključivo fizičkim licima, ono je u januaru iznosilo 1.175,7 milijardi dinara, što predstavlja 21,5 odsto BDP. Posmatrano po glavi stanovnika, to zaduženje iznosi 169.740 dinara, ili 1.443,7 evra, pokazuje najnovija statistika NBS.

Pomenuti porast stanja kredita rezultat je efekata ublažavanja monetarne politike naše Centralne banke putem referentne kamatne stope i po tom osnovu nižih kamatnih stopa na dinarske kredite, zatim niskih kamatnih stopa na evro tržištu novca što se odrazilo i na niže kamatne stope na evroindeksirane stambene kredite, ali i efekata moratorijuma. Od ukupnog rasta stanja kredita stanovništvu od 126 milijardi dinara na nivou 2020, na gotovinske kredite se odnosilo 65 milijardi dinara, a na stambene kredite 50 milijardi dinara.

“Tokom pandemije, naročito u njenom prvom talasu, primetno je bilo manje korišćenje gotovinskih kredita i veće uzimanje stambenih kredita. Činjenica da je veliki broj dužnika prihvatio oba propisana moratorijuma, govori u prilog tome da je u dva navrata omogućeni zastoj bio adekvatna podrška prevenciji potencijalnih poteškoća u izmirivanju obaveza prema bankama, kao i ublažavanju posledica pandemije”, poručuju iz NBS za naš portal.  

“Osnovna ideja moratorijuma je da olakša život građanima kojima su se smanjili ili usporili prilivi novca tokom pandemije, ali ujedno i da im ostavi više slobodnog novca da kupuju, odnosno povećavaju tražnju i na taj način pomognu privredni oporavak”, komentariše profesor Beogradske bankarske akademije Zoran Grubišić za Biznis.rs, i podseća da su sve centralne banke u regionu u ovom periodu sprovodile više-manje slične mere.

Pored moratorijuma, klijentima su omogućene i druge olakšice u otplati kredita (poput mogućnosti refinansiranja ili promene datuma dospeća poslednje rate potrošačkih, gotovinskih i ostalih kredita, zatim mogućnosti produžetka roka otplate stambenih kredita, kao i reprograma odnosno refinansiranja obaveza dužnika pogođenih pandemijom Covid-19 uz omogućen grejs period), a stvorene su i regulatorne pretpostavke za olakšan pristup finansiranju građana, poput olakšanog pristupa stambenim kreditima i dinarskim kratkoročnim kreditima.

Gde smo u odnosu na građane regiona?

Ostvaren je potencijal za dodatno zaduživanje, što se i prikazalo kroz rast kreditne zaduženosti stanovnika Srbije za čak 11,2 odsto na godišnjem nivou. Takav trend je delom posledica samog moratorijuma jer građani u dva navrata po nekoliko meseci nisu morali da otplaćuju svoje dugove, a s druge strane se kreditna aktivnost, to jest uzimanje zajmova u komercijalnim bankama u zemlji, nastavila u određenoj meri.

Ipak, po iznosima ličnih dugovanja na osnovu kredita, građani Srbije se nalaze na dnu lestvice kada je u pitanju poređenje sa ostalim zemljama koje su proistekle iz nekadašnje zajedničke države.

Ukupno zaduživanje građana u zemljama ex-YU

Podaci iz januara 2021. godine, dobijeni su iz NBS, HNB, CBBH, CBCG, NBRM i BSI (statistika za Srbiju ne obuhvata Kosovo*)

Prema januarskim podacima iz svih šest centralnih banaka, u ukupnim iznosima najviše su zaduženi Hrvati, sa oko 18 milijardi evra, a najmanje Crnogorci, sa približno 1,39 milijardi evra. No, kada se ti rezultati podele sa poslednjim pokazateljima po glavi stanovnika, ispada da su najviše zaduženi Slovenci, sa 5.286 evra, a najmanje Srbi, sa 1.443,7 evra po stanovniku.

“Slovenija i Hrvatska su uvek vukle statističke pokazatelje naviše u regionu, i takva kretanja su samo nastavila staru podelu na razvijenije i manje ekonomski razvijene zemlje na ovim prostorima. Jednostavno, takva statistika odslikava opštu kupovnu moć stanovnika”, napominje naš sagovornik.

Zanimljivo je, međutim, videti koliko je raslo zaduživanja građana u ovim državama u pandemijskoj 2020. godini. Opšte uzev, ono je raslo na nivou od po nekoliko procenata – najmanje u Hrvatskoj (1,8 odsto), a najviše u Srbiji (pomenutih 11,2 odsto).

Zaduživanje građana ex-YU po glavi stanovnika

Podaci iz januara 2021. godine, dobijeni su iz NBS, HNB, CBBH, CBCG, NBRM i BSI (statistika za Srbiju ne obuhvata Kosovo*)

Imajući u vidu čitavu aktuelnu situaciju u vezi sa pandemijom korona virusa, ponovo pauziranje lokalnih ekonomija taman posle slabih naznaka ponovnog pokretanja, postavlja se pitanje da li će i u kojoj meri zaduživanje građana Srbije eventualno postati nenaplativo i potpasti pod kategoriju “loših kredita”?

“Za očekivati je da će oni blago da porastu, ali uz sve preduzete mere NBS, koje obuhvataju moratorijume i preporuke bankama koje posluju u Srbiji, ne verujem da će to biti nekakav značajniji pomak. Svakako je dobra vest da se loši krediti u našoj zemlji za sada drže pod kontrolom, na nivou ispod pet odsto”, zaključuje Grubišić.