Javni interes iznad privatne svojine, ali o eksproprijaciji odlučuje samo država

„Kupovina zemljišta se obavlja dobrovoljno, gde vlasnik prodaje svoju imovinu, a eksproprijacija je oduzimanje zemljišta u zakonom propisanom postupku, konkretno u skladu sa Zakonom o eksproprijaciji“, objašnjava u razgovoru za Biznis.rs advokat Stefan Mojsić i napominje da u slučajevima kompanije Rio Tinto i rudnika u Boru treba napraviti razliku upravo između ova dva postupka – eksproprijacije i kupovine zemljišta.

Naime, eksproprijacija se može vršiti za potrebe Republike Srbije, autonomne pokrajine, gradova, grada Beograda, opštine, javnih fondova, javnih preduzeća, privrednih društava koja su osnovana od strane javnih preduzeća, kao i za potrebe privrednih društava sa većinskim državnim kapitalom osnovanih od strane Republike Srbije, autonomne pokrajine, grada, grada Beograda ili opštine, ako zakonom nije drugačije određeno.

Eksproprijacija se može sprovesti samo na osnovu zakona i odnosi se na izgradnju objekata od javnog interesa.

Stefan Mojsić citira Ustav Srbije koji kaže da je pravo vlasništva nad imovinom neprikosnoveno i pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

„U suštini, privatna kompanija ne može da inicira eksproprijaciju. Privatnik može eventualno da predloži, lobira, odnosno da od njega krene ideja za postojanje, na primer, puta ili ulice na nekoj lokaciji, u postupku izmene ili donošenja novih planskih dokumenata, ali država je formalno sprovodi i odlučuje o kasnijoj eventualnoj eksproprijaciji“, precizira naš sagovornik.

Eksproprijacijom mogu biti obuhvaćeni zemljište i građevinski objekti.

„Do potpune eksproprijacije može doći kada se, recimo urbanističkim planom, predvidi postojanje objekta od javnog značaja na zemljištu koje je u privatnom vlasništvu i na osnovu toga se sprovodi postupak i vlasnicima parcela se plaća naknada. Eksproprijaciju sprovode opštinski organi na čijoj se teritoriji nalazi nepokretnost predložena za eksproprijaciju, koji nakon sprovedenog postupka ujedno ponude i naknadu. Ukoliko vlasnik ne prihvati visinu ponuđene naknade onda se u sudskom vanparničnom postupku, uglavnom na osnovu veštačenja veštaka procenitelja, utvrđuje visina naknade“, objašnjava Mojsić.

Nakon sprovedenog, zakonom utvrđenog postupka, donosi se rešenje o eksproprijaciji. Visina naknade u novcu za eksproprisane nepokretnosti određuje se po tržišnoj ceni, prema okolnostima u momentu zaključenja sporazuma o visini naknade.

„Razlikuju se tipovi eksproprijacije, odnosno da li je eksproprisana cela parcela (potpuna eksproprijacija) ili je samo uspostavljeno pravo službenosti (delimična eksproprijacija), što je karakteristično za elektroprivredu gde je pružaocu usluge distribucije električne energije potreban jedan idealni deo zemljšta za postavku stubova ili dalekovoda i naknadu plate samo za to. Kako postoje dve vrste zemljišta – građevinsko i poljoprivredno, problem se javlja kada je zemljšte namenjeno gradnji jer onda niko ne sme da živi u blizini, pa je u tom slučaju neophodno da se plati za ceo posed“, zaključuje Stefan Mojsić.