Privreda Šumadijskog okruga i danas na krilima industrije ponikle iz nekadašnje Zastave

Šumadijski okrug u geografskom smislu predstavlja samo srce Srbije, a i u poslovnom ne zaostaje mnogo. Ako se kao okružna administrativna celina po poslovnim rezultatima izuzme na prvom mestu neprikosnoveni Grad Beograd, Šumadijski okrug, uz Južnobački, okuplja neka od najvećih imena domaće industrijske proizvodnje.

Ovaj okrug, doduše, obuhvata tek mali deo istorijske Šumadije, sa oko 300.000 stanovnika prema popisu iz 2011. godine, jednim velikim gradom i šest opština koje ga okružuju. Prirodno je stoga da upravo taj grad, Kragujevac, oko sebe privlači najveći deo velikih kompanija u okrugu – što po obimu proizvodnje, što po ostvarenim prihodima.

Veliki deo industrije u kragujevačkom kraju ponikao je direktno iz poslovanja nekadašnje Zastave, a danas pogona kompanije FCA Srbija. Ona se nalazi na prvom mestu po prihodima u Šumadijskom okrugu u 2021. godini, prema podacima kojima raspolaže CompanyWall iz godišnjih finansijskih izveštaja.

FCA Srbija (Fiat Chrysler Automobiles Srbija) je u prošloj godini ostvarila prihode od 42,48 milijardi dinara (približno 361,3 miliona evra), međutim uz neto gubitke i otpuštanje velikog broja radnika, o čemu je dosta reči bilo i u domaćoj javnosti. Na kraju, uz intervenciju sindikata i Vlade Srbije, jedan deo zaposlenih prihvatio je da privremeno radi u Slovačkoj, dok je drugi dobio otpremnine pokušavši da se zaposli u drugim domaćim fabrikama.

Iako nema podataka o tačnom broju otišlih radnika, Samostalni sindikat radnika FCA procenjuje da je u nekoliko tura u Slovačku otišlo više od 100 zaposlenih, dok je bez posla u FCA Srbija ostalo oko 800 ljudi. S druge strane, iz FCA Srbija i Vlade Srbije stizala su uverenja da će u kragujevačkoj fabrici ostati 1.500 zaposlenih. Napomenimo da ih je na kraju 2021. godine tamo bilo tačno 2.072.

To su pak ovogodišnje vesti, koje su posledica pada tražnje i blokada u lancima snabdevanja na globalnom nivou u automobilskoj industriji, a delom sve više i zbog transformacije ka proizvodnji električnih vozila u bliskoj budućnosti. Predstavnici italijanskog Fiata uveravali su da će u kragujevačkoj fabrici takođe biti uspostavljena proizvodnja električnih automobila, ali po svoj prilici, ne pre 2025. godine.

Deo otišlih radnika iz FCA Srbija sigurno je našao utočište u pogonima južnokorejske Yura Corporation u Rači, na fabričkim linijama za proizvodnju elektronskih kablova koji se, opet, prevashodno koriste u automobilskoj industriji.

Baš se Yura nalazi na drugom mestu najvećih prihodaša u Šumadijskom okrugu, sa 37,6 milijardi dinara. Yura je došla u Srbiju 2010. godine, preuzevši za samo tri miliona evra pogon nekadašnjeg preduzeća Zastava Elektro u Rači, uz obilato korišćenje državnih subvencija za zapošljavanje.

Na kraju 2021. godine ova kompanija imala je čak 6.912 radnika, po čemu je među najvećim u zemlji, a njihova prosečna zarada iznosila je 704 evra bruto.

Dakle, i Yura je nastala iz nekadašnjeg Zastavinog industrijskog kompleksa. Ako tome dodamo i proizvodnju u namenskoj industriji (Zastava oružje), plastici (FCA Plastics) ili lokalne dilere automobila, na listi 99 najvećih prihodaša u okrugu čak oko 20 kompanija razgranalo se praktično iz istog privrednog subjekta tokom prethodne dve decenije.

Pored tog izvora, ostala privreda Šumadijskog okruga prilično je raznolika. Od velikih, regionalno poznatih učesnika, pomenimo još i Knjaz Miloš, Forma Ideale, Peštan, Meggle Srbija… Na listi je takođe prisutan popriličan broj trgovaca, kao i prehrambenih proizvođača.

Što se rasprostranjenosti tiče, izvan Kragujevca, najveći broj kompanija sa velikim prihodima nalazi se u Aranđelovcu, a još uspešnih privrednih subjekata ima u Bukoviku, Rači, Batočini i Topoli.