SPECIJALNI REZERVAT PRIRODE „UVAC“ Кraljevstvo beloglavog supa, zahvaljujući naporima zaposlenih i lokalnog stanovništva

16.7.2020 20:20 Autor: Redakcija Biznis.rs

Foto: promo

U jugozapadnoj Srbiji, u okviru starovlaško – raške visije, nalazi se prirodno dobro I kategorije, specijalni rezervat prirode „Uvac“. Okružen planinama Zlatar, Murtenica, Čemernica,...

U jugozapadnoj Srbiji, u okviru starovlaško – raške visije, nalazi se prirodno dobro I kategorije, specijalni rezervat prirode „Uvac“. Okružen planinama Zlatar, Murtenica, Čemernica, Javor i Jadovnik, zahvata površinu od 7.543 hektara.

Veći deo rezervata nalazi se na teritoriji opštine Nova Varoš, dok je jedna trećina na teritoriji opštine Sjenica. Minimalna nadmorska visina rezervata je 760 metara, a maksimalna 1.322 metara.

Centralnu morfološku celinu rezervata predstavlja kanjonska dolina reke Uvac sa dolinama njenih pritoka. Vode reke Uvac, duboko su usekle svoje korito u krečnjačke stene i formirale sužene klisurasto – kanjonske doline sa visokim i strmim krečnjačkim liticama. Maksimalna dubina dolina je do 350 metara.

Posebna vrednost kanjonskih delova doline su uklješteni meandri. Rtovi meandara u okolini sela Lopiže imaju relativnu visinu od oko 100 metara. Meandri Uvca su već prepoznatljiva slika Srbije, koja privlači brojne ljubitelje prirode iz celog sveta.

Pećine su brojne i po veličini variraju od potkapina do jednog od najvećih do sada poznatih pećinskih sistema u Srbiji, a to je Ušački pećinski sistem, dug više od šest kilometara, koji se sastoji od Ušačke i Ledene pećine, kao i jame Bezdana koja ih spaja.

Specijalni rezervat prirode „Uvac“ izdvaja prisustvo oko 130 vrsta ptica. U najznačajnije spada beloglavi sup (Gyps fulvus) raspona krila i do tri metra što ga čini moćnim letačem. Njegov su let istraživali i naučnici – aeronautičari i primenjivali pri konstrukciji letelica.

Uloga ove vrste orla lešinara u lancu ishrane u ekosistemu jedinstvena je i nezamenljiva. Isključiva hrana su mu uginule životinje, što je svojevrsna „prirodna reciklaža“ kojom se sprečava širenje zaraze. Nakon Drugog svetskog rata, bila je pred potpunim izumiranjem.

Zahvaljujući entuzijazmu lokalnog stanovništva i ornitologa Biološkog instituta iz Beograda i proglašenjem Specijalnog rezervata prirode „Кlisura reke Uvac“, 1971. godine, beloglavi supovi su spašeni. Ipak, 1990. godine na teritoriji Uvačkih jezera preživelo je samo oko 10 jedinki beloglavog supa, pa je 1994. godine organizovano hranilište „Manastirina“.

Doslednim sprovođenjem programa ishrane i pre svega zalaganjem čuvara zaštićenog područja zaposlenih u „Rezervatu Uvac“, brojnost beloglavih supova se povećala na oko 110 gnezdećih parova, što je do oko 500 jedinki. Time je kolonija ove jedinstvene vrste ptica postala najveća na Balkanu i jedna od najvećih u Evropi.

Na područje rezervata u prethodnih nekoliko godina, vratile su se još dve vrste orlova lešinara koje su nekada nastanjivale ovo područje. Reč je o crnom lešinaru (Aegypius monachus) i beloj kanji (Neophron percnopterus).

„Iskreno se nadamo i verujemo da će se ove prekrasne ptice vratiti na Uvac u većem broju, gde je ’pun pansion obezbeđen’, na radost ptica, ali i ljubitelja prirode iz cele Srbije i sveta“, ističe Darko Ćirović iz privrednog društva „Rezervat Uvac doo“, koje se stara o SRP „Uvac“.

Pored navedenih lešinara, područje Uvca i okoline u prošlosti je naseljavao još jedan lešinar – orao bradan (Gypeatus barbatus).

„Radimo na tome da, u saradnji sa Biološkim institutom „Siniša Stanković“ iz Beograda i ornitologom dr Sašom Marinkovićem, kao i Zavodom za zaštitu prirode Srbije, ovu vrstu vratimo na njeno vekovno stanište, na Uvac, putem programa reintrodukcije. Ovim bi „priča o lešinarima“ bila zaokružena, a SRP „Uvac“ postao jedan od najznačajnijih i najreprezentativnijih staništa lešinara u Evropi“, naglašava Ćirović.

Specijalni rezervat prirode „Uvac“ jedno je od retkih gnezdilišta velikog ronca (Mergus merganser) na području Srbije, kao i područje gde je zabeležena najveća populacija ove retke vrste ptice na Balkanu. Područje rezervata naseljavaju i orao belorepan, suri orao, orao mišar, orao zmijar, kao i brojne vrste jastrebova i sova, ali i drugih ptica.

„Tokom vanrednog stanja obezbedili smo dozvole za kretanje. Veoma brinemo o zaštiti zaposlenih, ponosni smo što nemamo zaraženih kolega. Sprovodimo sve mere zaštite i naša vrata su otvorena za posetioce“, ističe Ćirović.

Pored velikog bogatstva ornitofaune, značajno je i prisustvo retkih i ugroženih vrsta sisara i druge faune, poput vuka, medveda, divljih svinja, licica, zečeva, jazavaca, kuna i drugih. Dalje, prisustvo čiste vode vodotoka i akumulacija, staništa su 24 vrste riba, a njihovi pojedini delovi su i prirodna plodišta.

Od 219 registrovanih ugroženih vrsta flore, tri su od međunarodnog značaja, tri na Crvenoj listi flore, 25 taksona je pod kontrolom sakupljanja, korišćenja i prometa, a preko 50 vrsta ima lekovita svojstva.

„Rezervat Uvac“ se prethodnih godina trudio i uspevao da ostvari dobru saradnju sa svim institucijama i organizacijama, bilo republičkim ili opštinskim, bilo sa udruženjima građana. Posebno je važna saradnja sa lokalnim stanovništvom, koja je iz godine u godinu sve bolja, na opšti interes“, naglašava Ćirović.

Raznolikost netaknutih staništa, prisustvo endemičnih, reliktnih i ugroženih biljnih i životinjskih vrsta, od posebnog su značaja za očuvanje biodiverziteta i geodiverziteta, a samim tim razvoj i promociju turistučkih potencijala rezervata, ali i zlatarskog kraja u celini.