Kada je opravdano formirati cenu proizvoda nižu od nabavne?

Sve što se kupuje – u radnji ili od dobavljača, ima svoju cenu. Kada se plaća neki seminar ili edukacija, to se zove kotizacija, kada se plaća radnik na gradilištu – daje se dnevnica, za autorski tekst se isplaćuje honorar, i sve je to opet cena. Većina početnika u poslovanju provede dosta vremena u određivanju prave cene za svoj proizvod ili uslugu.

Poslovni konsultant Biljana Lazarević kaže da pri određivanju cene koštanja moraju biti uključeni troškovi direktnog materijala i direktnog rada, pojedinačni, kao i standardni opšti izdaci proizvodnje, kao što su: amortizacija, električna energija, osvetljenje i mnogi drugi.

U cenu mogu biti uključeni i drugi izdaci, pod uslovom da su neposredno izazvani proizvodnjom, odnosno da se neposredno mogu vezati za dati proizvod. Na primer, pri pojedinačnim porudžbinama se mogu uključiti troškovi projektovanja i razvoja.

“Međutim, na cenu se ne mogu rasporediti troškovi koji se odnose na vanstandardnu potrošnju repromaterijala ili troškovi izazvani drugim neplaniranim poremećajima proizvodnog i ostalih procesa, kao što su odstupanje stvarnih od standardnih troškova, odstupanja po osnovu nedovoljne ekonomičnosti, efikasnosti, zaposlenosti, felera osnovnog materijala ili škarta”, objašnjava Lazarević.

Pored sadržine, na visinu cene koštanja utiče odabrani tip kalkulacije i sistem obračuna. Odabrani tip kalkulacije određuje da li će u cenu koštanja biti uključeni puni, varijabilni ili samo pojedinačni troškovi.

“Dodatni značaj kalkulacije prodajne cene može biti vezan za situaciju povećane konkurencije, kao što su nove kompanije, ino konkurenti, novi proizvodi i supstituti. Takođe, uzrok može biti nestašica sirovina i repromaterijala usled globalnih uticaja poput ratova, sankcija, inflacija, tempa tehnološkog razvoja ili situacije kao što je bila pandemija korona virusa”, navodi poslovni konsultant.

Ključni faktori u kalkulaciji prodajne cene mogu biti troškovi i način formiranja cene koji se primarno vezuje za troškove. Ovaj način naziva se i “patos”, jer predstavlja minimalni nivo na kom cena može biti postavljena. Obuhvata cenu koštanja plus ostale troškove, bez projektovane ili minimalne dobiti.

Tražnja kao ključni faktor u kalkulaciji cena vezuje se za metod koji se naziva “plafon” jer tražnja predstavlja gornju granicu cene koju su kupci spremni da prihvate da bi dobili proizvod ili uslugu. Tražnja je dinamična i sklona promenama, a kupci hiroviti i rapidno promenljivi u stavovima, željama i potrebama, pa je formiranje cene na ovaj način veliki izazov.

Formiranje cena po varijabilnim troškovima

Ponekad, u cilju da se osvoji novo tržište ili promoviše novi proizvod, menadžer može predložiti formiranje cene na nivou varijabilnog troška, jer smatra da je cena koja pokriva ukupne troškove previsoka i da je tržište neće prihvatiti.

“Na duži rok prodajna cena mora da pokriva ukupne troškove, ali u kratkom roku preduzeće može da bude solventno i ako prodaje pojedine proizvode čija je cena ispod ukupnih troškova. U slučaju realizacije prodaje ispod nabavne cene postavlja se pitanje ispravnosti postupka sa aspekta obračuna PDV-a. Porez na dodatu vrednost utvrđuje se zbirno, kao razlika za uplatu ili preplatu, odnosno povraćaj ukalkulisanog i obračunatog prethodnog PDV-a, tako da nije od uticaja činjenica da je prodajna cena ispod nabavne”, ocenjuje naša sagovornica.

Ona dodaje da sa stanovišta zakona o PDV-u nema smetnji da obveznik prodaje robu po cenama ispod nabavne ili cene koštanja.

“Prodaja robe ispod nabavne cene može se vršiti kad se radi o robi koja je demodirana, oštećena ili je postala preskupa usled tržišnih uslova, zbog likvidacije preostalih zaliha, sezonskog sniženja, rasprodaja, prodaja zbog proteka roka trajanja, robi s greškom… Neophodno je da postoji odluka vlasnika ili osnivača ili bilo kog organa upravljanja ili odgovornog lica, sa navođenjem valjanog (prihvatljivog) razloga za ovakvu prodaju, kao i popisna lista robe za koju se vrši nivelacija cene ispod nabavne, odnosno proizvodne cene. Prodaja robe ispod nabavne cene je dozvoljena i PDV se plaća na razliku ukalkulisanog PDV-a na prodajnu vrednost i obračunatog (prethodnog) PDV-a, odnosno na nabavnu vrednost”, zaključuje poslovni konsultant Biljana Lazarević.