Koliko bi Beograd mogao da bude zelen

Uz pomoć savremenih pristupa uređivanju zelenih površina, plan koji je Beograd usvojio 2019. mogao bi drastično da poboljša životne uslove u prestonici, ali to nije slučaj.

Ana Šabanović sa Arhitektonskog fakulteta u Beogradu objašnjava kako je takvo povećanje uopšte moguće, i šta je neophodno kako bi se promenila slika beogradskog zelenila, prenosi N1.

Po Planu generalne regulacije (PGR) sistema zelenih površina Beograda, ukupno oko 12 odsto teritorije srpske prestonice nalazi se pod zelenim površinama, što je ukupno nešto ispod 10.000 hektara. Od toga, javne zelene površine, tj. ne računajući šume i vlažna staništa, čine svega 2,83 odsto površine grada, piše sajt klima 101.

Prema podacima Evropske agencije za životnu sredinu (European Environmental Agency, EEA), Beograd se nalazi na 28. mestu od 37 analiziranih glavnih gradova u Evropi po udelu zelenih površina. Gradovi slične veličine uglavnom se kotiraju od 10. do 20. mesta: Stokholm na 11, Varšava na 12, Sofija na 14. mestu, a Prag na 20.

Ova slika bi trebalo drastično da se promeni. Naime, usvojeni Plan generalne regulacije Sistema zelenih površina predviđa povećanje udela ukupnih zelenih površina u Beogradu sa 12 odsto, na preko 22 odsto, odnosno za preko 8.000 hektara, a javnih zelenih površina sa 2,83 odsto na više od šest odsto.

Međutim, iako je usvojen još 2019. godine, i dalje su delovi plana koji se odnose na inovativne prakse na nivou preporuka, za čije sprovođenje se čeka odluka grada.

Udeo zelenih površina ima ključnu ulogu u stvaranju održivih i otpornih urbanih sredina, a značaj ovih prostora proizilazi iz šireg spektra faktora, uključujući ne samo estetiku i komfor već i bitnu ulogu u ublažavanju efekata klimatskih promena.

15 metara zelenog prostora za decu u vrtićima

Plan generalne regulacije Sistema zelenih površina predviđa pravila uređenja i građenja za zelene površine koje su u okviru drugih površina javne namene (škole, vrtići, bolnice) i to sa posebnim pravilima u zavisnosti od objekata: osnovne škole zahtevaju pet m² otvorenog zelenog prostora po učeniku, srednje škole tri, a vrtići 15 m², dok na fakultetima zelene površine moraju zauzimati 25 odsto parcele. Uključeni su i minimalni normativi za npr. dečja igrališta, ali i drvoredi uz infrastrukturne koridore.

Ali pravila su daleko detaljnija od prostih udela zelenila.

Sa jedne strane, Plan prepoznaje različite namene zemljišta, kao i prostorne kapacitete za uspostavljanje zelenih površina. Tako se za stambenu novogradnju postavlja minimum od 23 m² zelenih površina po stanovniku, dok se prilikom urbane rekonstrukcije ili transformacije, koji se tipično sprovode na zgradama u gradskom jezgru, gde je prostor ograničen, predviđa manji minimum – sedam, odnosno 10 m².

Sa druge strane, razlikuju se i kategorije zelenih površina, primera radi, kroz pravilo minimalnog procenta zemljišta u direktnom kontaktu sa tlom, jer je kontakt sa tlom važan faktor u sposobnosti zelene površine da upija višak padavina (u poređenju sa npr. zelenim krovom).