Poreski sistem u Srbiji zastareo, preporuka stranih investitora da se uspostavi sintetički model

Oporezivanje ličnog dohotka u Srbiji zasnovano je na principu cedularnog oporezivanja prihoda koji su mnoge napredne poreske jurisdikcije napustile jer je nejasan i nepravedan, jedan je od zaključaka analitičara Saveta stranih investitora (FIC) koji je objavljen u Beloj knjizi za 2023. godinu.

Oni navode da se i u prethodnim izdanjima Bele knjige upućivalo na odavno postojeće probleme u poreskom sistemu Srbije.

Analitičari ukazuju da je neophodno staviti van snage ili izmeniti sporno mišljenje Ministarstva finansija u vezi sa poreskim tretmanom i dokumentovanjem naknade troškova prevoza zaposlenih za dolazak i odlazak sa posla, i izmeniti zakon tako da se zahtev dokumentovanosti ukine ili uskladi sa ranijom presudom Vrhovnog kasacionog suda po ovom pitanju.

“Još uvek je u primeni cedularni sistem oporezivanja prihoda građana i to i dalje ostaje problem srpskog sistema oporezivanja fizičkih lica. Stoga, Vlada Srbije bi trebalo da razmotri uvođenje sintetičkog sistema oporezivanja, koji je prisutan u mnogim razvijenim poreskim sistemima. Preporuka se odnosi na blagovremeno donošenje odgovarajućeg podzakonskog akta koji će detaljno regulisati pitanje dnevnica za službena putovanja i nadoknade troškova”, navodi se u izveštaju FIC-a.

Preporuka je i da se kroz dopune zakona, jasno definiše i precizira stav po pitanju poreskog tretmana beskamatnih kredita (odnosno kredita sa kamatnim stopama nižim od tržišnih), koje poslodavac odobrava zaposlenima, i da se taj stav izrazi i kroz službeno objašnjenje koje bi vodilo većoj pravnoj sigurnosti.

“Smatramo da je nužno da se uspostavi saradnja između Ministarstva finansija i Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja kako bi se na ispravan način obezbedila primena relevantnih propisa, odnosno da naknadu štete za neiskorišćen godišnji odmor tretiraju kao naknadu štete (kako je i prepoznaje Zakon o radu), a ne kao zaradu”, stoji u analizi.

Znajući da prava iz socijalnog osiguranja predstavljaju jedno od osnovnih socijalnih i ekonomskih prava zaposlenih, odnosno angažovanih lica, iz FIC-a ukazuju na značaj usklađivanja pojedinih odredbi propisa kojima bi bilo omogućeno da strana lica upućena na rad u Srbiju (bez zasnivanja radnog odnosa) i domaći državljani zaposleni kod stranih poslodavaca budu prijavljeni na obavezno socijalno osiguranje.

Dodatno, napominju da bi Republika Srbija trebalo da proširi mrežu međunarodnih ugovora koji regulišu pitanje socijalnog osiguranja, a sve u cilju izbegavanja dvostrukog plaćanja doprinosa.

Pored ostvarenog napretka na polju oporezivanja frilensera, odnosno značajnog usklađivanja fiskalnog opterećenja kojem ovi obveznici podležu, sa onim kojima podležu obveznici koji su ostvarivali iste vrste prihoda od isplatilaca u smislu Zakona, potrebno je nastaviti sa daljim pozitivnim razvojem propisa, kako iz poreskog tako i radnog prava, kako bi se adekvatno uredio položaj fizičkih lica koja imaju, u skladu sa propisima jurisdikcije entiteta koji ih je angažovao, punovažne ugovore o radu sa inostranim poslodavcima.

Potrebno je jasno definisati i precizirati u kojim slučajevima i da li je obavezno obračunavanje i plaćanje poreza i doprinosa na najnižu osnovicu po osnovu ugovora o pravima i obavezama direktora kada ne primaju naknadu za rad u društvu i kada su zaposleni kod drugog poslodavca, ili su u pitanju nerezidentna lica.

“Preporuka je da se jasno precizira da li postoji obaveza utvrđivanja naknade u ovim slučajevima, i ukoliko da, da se utvrdi minimalni iznos naknade (npr. najniže osnovice doprinosa) za direktora društva koji su zaključili ugovor van radnog odnosa i ne primaju naknadu za rad u društvu. Bilo bi dobro i da Poreska uprava revidira i uskladi šifre vrste prihoda za prihode fizičkih lica van radnog odnosa u skladu sa Zakonom o socijalnim doprinosima”, zaključuju u analizi Zakona o oporezivanju ličnog dohotka, stručnjaci iz Saveta stranih investitora.