Oznaku geografskog porekla nosi 79 domaćih proizvoda

Prema podacima Zavoda za intelektualnu svojinu, u Srbiji ima ukupno 79 registrovanih oznaka geografskog porekla. Među njima se nalaze sremski kulen, rtanjski čaj, banatski rizling, homoljski sirevi, voda Vrnjci, pirotski ćilim, ariljska malina… Ono što je zajedničko svim ovim proizvodima jeste da se godinama proizvode po tradicionalnoj recepturi.

Da bi proizvod dobio oznaku geografskog porekla neophodno je da se podnese prijava Zavodu za intelektualnu svojinu tražeći da Zavod ustanovi oznaku geografskog porekla. U elaboratu koji se podnosi uz prijavu proizvođači navode šta je to što njihov proizvod čini posebnim, različitim od istovrsnih proizvoda koji potiču iz drugih geografskih regiona, kao i kako se kontroliše njegov kvalitet.

Prema rečima direktora Zavoda za intelektualnu svojinu, Vladimira Marića, najvažnije je dokazati da su te posebne karakteristike direktna posledica mikro ili makro klimatskih uslova koji vladaju na datom području, veštine ljudi, njihovih tradicionalnih znanja.

Kada Zavod utvrdi da su uslovi za zaštitu ispunjeni, on svojom odlukom ustanovljava oznaku geografskog porekla. Na taj način Zavod suštinski ustanovljava standard, šta dati proizvod mora da ispuni, na koji način mora da se proizvodi, od kojih materijala, kako mora da se pakuje, čuva i stavlja u promet da bi zaslužio da ponese naziv proizvoda sa označenim geografskim poreklom.

Po svojoj suštini, oznake geografskog porekla veoma podsećaju na nekadašnje znakove kvaliteta, jer garantuju kupcima da kupovinom proizvoda koji je označen geografskim poreklom dobijaju uvek isti, provereni kvalitet.

„Oznake geografskog porekla koriste po pravilu udruženja proizvođača koji žive i rade na jednom određenom geografskom području. To je njihovo kolektivno dobro, a gledano iz perspektive države – to je nacionalni resurs. „Futoški kupus“, „Fruškogorski lipov med“, „Ariljska malina“, „Zlatarski sir“, sve su to primeri naše nacionalne tradicije koja je pretvorena u našu intelektualnu svojinu“, objašnjava Marić.

Iz Zavoda za Intelektualnu svojinu za naš portal kažu da ne treba pogrešno verovati da oznaka geografskog porekla sama po sebi mnogo znači potrošačima.

„Prosečan potrošač uglavnom ne zna da oznaka geografskog porekla označava proizvod jedinstvenih karakteristika i uglavnom nema svest o tome da ona garantuje njegov kvalitet. Kao i u slučaju žigova, i oznake porekla moraju da se reklamiraju, u njihovu kampanju se mora ulagati i stalno „objašnjavati“ potrošačima zašto su takvi proizvodi garantovano dobri“, naglašavaju naši sagovornici.

Na e-prodavnici naših geografskih oznaka prodaja je trajala samo dok je trajala reklamna kampanja u medijima. Čim je kampanja prestala, prestala je i prodaja.

Direktor Zavoda za intelektualnu svojinu prisetio se da je jednom prilikom na skupu proizvođača, dok se vodila priča o tome zašto je dobro da ustanove oznaku porekla za njihov proizvod, čuo komentar: „Šta će meni geografska oznaka ako to može da koristi i moj komšija i svi drugi. Ja neću da kupci dođu kod njega, ja hoću da kupac dođe kod mene i kupi moj proizvod“.

„Legitimno pitanje i vrlo logično na prvi pogled. Nije zabranjeno da svaki individualni proizvođač istovremeno na svoj proizvod stavi i svoj žig i oznaku geografskog porekla. Svojim žigom on poručuje: ovo je moj proizvod. Oznakom porekla će reći: ovo je proizvod koji ima određene karakteristike, poseban kvalitet koji nemaju takvi proizvodi iz drugih geografskih regiona. Paralelno korišćenje žiga i oznake geografskog porekla je i poželjno, naročito ako je žig poznat i uživa dobru reputaciju“, savetuje Marić.

Kako navodi, Srbija je u poslednjoj deceniji dodatno radila na unapređenju sistema zaštite oznaka geografskog porekla.

„Osluškujući priče naših privrednika mogli smo da vidimo sa kakvim se sve problemima susreću. Politika Zavoda za intelektualnu svojinu, pa u širem smislu i politika Srbije u oblasti oznaka geografskog porekla, ne može se graditi samo na osnovu onoga što stoji u evropskim ili bilo kojim drugim direktivama i propisima, već pre svega na našem lokalnom iskustvu. Tržišna cena određenih proizvoda, nakon što su počeli da se prodaju kao proizvodi sa označenim geografskim poreklom, porasla je od 10 do čak 47 odsto. Neke od naših oznaka zaštićene su i na međunarodnom nivou, poput  „Leskovačkog domaćeg ajvara“ ili „Fruškogorskog lipovog meda““, zaključuje Vladimir Marić.