Naučnici koji se dokazuju na tržištu

Delatnost naučnog istraživanja u našoj zemlji obuhvata tri oblasti – osnovna istraživanja radi sticanja novih znanja nezavisno od konkretne primene ili upotrebe, zatim primenjena istraživanja koja su usmerena ka ostvarenju određenog cilja i eksperimentalni razvoj, čiji je zadatak proizvodnja novih materijala, proizvoda i uređaja i stvaranje inovacija u skladu sa potrebama tržišta.

Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, ukupni izdaci za naučno-istraživačku i istraživačko-razvojnu delatnost (NIRD) u 2022. godini iznosili su više od 68 milijardi dinara, a njihovo učešće u BDP-u iznosi 0,97 odsto.

Kada je reč o istraživačkom i eksperimentalnom razvoju, ta delatnost se dalje grana u dve kategorije: prirodne i tehničko-tehnološke nauke, kao i društvene i humanističke nauke.

Biznis.rs je od bonitetne kuće CompanyWall dobio podatak da je za istraživanje i eksperimentalni razvoj u biotehnologiji, kao delu „prirodnjačke“ grane, registrovano 65 pravnih lica, koja su u 2022. ostvarila ukupan prihod od blizu četiri milijarde dinara, dok je neto dobit tog sektora iznosila 138 miliona dinara.

Podatak o visini ukupne dobiti koju su ostvarile kompanije i istraživačke institucije u oblasti biotehnologije govori o tome da u našoj zemlji teško da može da se priča o visokoj profitabilnosti u ovoj branši.

Primera radi, prvorangirani na listi najuspešnijih prema visini prihoda u 2022. godini – Institut „Dr Josif Pančić“ – u isto vreme je odgovoran i za polovinu iznosa dobiti koju su ostvarila sva pravna lica registrovana za ovu delatnost.

Institut „Dr Josif Pančić“, vodeća institucija za lekovito bilje, ove godine je obeležio 75. godišnjicu od osnivanja, a pored naučno-istraživačke delatnosti ima i svoj „komercijalni“ program po kome je poznat i najširoj javnosti. Naime, njihovi čajevi, tinkture i kozmetika dostupni su ne samo na njihovom portalu, već i u brojnim apotekama i prodavnicama zdrave hrane, pa ne čudi da su u 2022. ostvarili 773,9 miliona dinara prihoda, koji im rastu od 2020. godine.

„Dr Josif Pančić“ pripada grupi od ukupno osam institucija ili preduzeća koja se nalaze na listi 20 najuspšenijih prema visini prihoda u 2022. dok je drugorangirani, Institut BioSens, jedna od ukupno četiri rangirane institucije na ovoj listi sa novosadskom adresom.

BioSens ili istraživačko-razvojni institut za informacione tehnologije biosistema osnovan je 2015. godine i, kako ističe na svom portalu, pionir je digitalne transformacije poljoprivrede u Srbiji, čiji zaposleni učestvuju u 30 nacionalnih i 50 međunarodnih projekata.

Biosens je u 2022. ostvario ukupan prihod od 578,7 miliona dinara, ali bi prema neto dobiti bio tek na osmom mestu – no, u ovoj branši dobit nije primaran cilj.

Najuspešniji u delatnosti istraživanja i razvoja u biotehnologiji
Naziv preduzeća	Ukupni prihodi	Neto dobit
INSTITUT `DR JOSIF PANČIĆ` BEOGRAD	773.865.000	65.853.000
Institut BioSens- Istraživačko-razvojni institut za informacione tenologije	578.676.000	3.741.000
AGROUNIK DOO BEOGRAD-ZEMUN	401.592.000	14.177.000
NAUČNI INSTITUT ZA VETERINAR.SRBIJE	370.871.000	25.169.000
INSTITUT ZA STOČARSTVO ZEMUN	366.423.000	5.174.000
INSTITUT ZA PESTICIDE I ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE	172.453.000
IRI TAMIŠ d.o.o.	152.575.000	-18.528.000
INSTITUT ZA PRIMENU NAUKE U POLJOPRIVREDI	131.397.000
INSTITUT ZA POVRTARSTVO DOO SMEDEREVSKA PALANKA	121.776.000	-5.667.000
INSTITUT ZA VOĆARSTVO ČAČAK	111.535.000	-5.955.000
CENTAR ZA STRNA ŽITA I RAZVOJ SELA D.O.O. KRAGUJEVAC	87.018.000	13.723.000
BIOGRANUM DOO NOVI SAD	81.660.000	34.537.000
PSS ZRENJANIN DOO ZRENJANIN	75.722.000	570.000
INSTITUT ZA ZEMLJIŠTE BEOGRAD	71.033.000
BACILLOMIX CO. DOO	67.935.000	14.783.000
DNK DOO BEOGRAD	40.962.000	6.026.000
NOVE TEHNOLOGIJE U POLJOPRIVREDI DOO NOVI SAD	37.671.000	186.000
BestoPharma d.o.o.	34.880.000	378.000
SPEBO DOO LESKOVAC	26.954.000	73.000
CENTAR ZA VINOGRADARSTVO I VINARSTVO DOO NIŠ	26.539.000	1.846.000
*svi podaci su za 2022. godinu, u dinarima

Kada bi institucije i preduzeća sa ove liste, nastale zahvaljujući podacima CompanyWall-a, bili rangirani prema ostvarenoj dobiti, Institut „Dr Josif Pančić“ zadržao bi čelnu poziciju, ali bi se na drugom mestu našao Naučni institut za veterinarstvo Srbije (NIVS), čiji je moto „u službi zdravlja od 1926. godine“. NIVS osim naučnog rada pruža i dijagnostičke i konsultantske usluge, kao i uslugu prikupljanja i tretmana infektivnog medicinskog otpada.

Na listi najuspešnijih ne nalaze se samo institucije u državnom vlasništvu. Najbolji primer je Agrounik, porodična kompanija poznata po svom đubrivu Slavol, koja se ističe i prema prihodima i prema dobiti. Agrounik je u stopostotnom vlasništvu Snežane Đorđević, koja je i osmislila recepturu za Slavol, a svoje proizvode, kako ističu, izvozi i u Rusiju, Iran, Tursku, Grčku, Bugarsku, Albaniju, Sloveniju i Crnu Goru.

Prema prihodima, ali i dobiti, u 2022. ističe se i novosadski Biogranum, čija je specijalnost oplemenjivanje sorti strnih žita. Oni su prošlu godinu završili sa 81,66 miliona dinara prihoda i 34,5 miliona dinara neto dobiti.

Među institucijama i kompanijama koje u ogromnoj većini delatnost obavljaju u poljoprivredi, među 20 najuspešnijih plasirao se SPEBO iz Leskovca, specijalna bolnica za lečenje steriliteta na čijem čelu je poznati lekar Miodrag Stojković.

Iako je u 2022. uknjižila skromnu neto dobit od 73.000 dinara, SPEBO je ostvarila prihod od gotovo 30 miliona dinara.