Kamate na nedozvoljeni minus i do 50 odsto, bankari savetuju oprez

Hrvatska narodna banka je pre nekoliko dana najavila da će početi da ograničava takozvani „prećutni“ minus u komercijalnim bankama, jer je utvrđeno da su one oštetile klijente u Hrvatskoj obračunom dodatne, prethodno nesaopštene kamate na prekoračenje minusa, koja je u pojedinim slučajevima iznosila i do 10 procenata na već obračunatu efektivnu kamatnu stopu.

Za razliku od neposrednog komšiluka, u Srbiji ne postoji kategorija „prećutnog minusa“, već su banke poprilično jasno uredile ovaj segment poslovanja sa klijentima.

„Klijenti mogu dogovoriti sa bankom korišćenje dozvoljenog minusa kroz jasno definisan ugovorni odnos gde su uvek poznati elementi maksimalnog iznosa dozvoljenog minusa koji stoji klijentu na raspolaganju, kao i krajnji rok kada taj minus mora biti pokriven, kako bi se eventualno pod istim ili drugačijim uslovima ušlo u novi ciklus. Kamatne stope su promenljive i one se redovno objavljuju od strane banaka na njihovim sajtovima, ali i na sajtu Narodne banke Srbije“, kažu za Biznis.rs iz Udruženja banaka Srbije. 

Naime, NBS redovno na mesečnom nivou objavljuje podatke po pojedinačnim bankama o troškovima korišćenja dozvoljenog i nedozvoljenog prekoračenja po tekućim računima. Ta praksa je, kako se kaže, uvedena radi podsticaja pozitivne konkurencije na bankarskom tržištu, kao i zbog transparentnog načina upoznavanja građana sa javno dostupnim podacima.

„Nedozvoljeni minus posledica je neovlašćenog raspolaganja sredstvima banke od strane klijenta i zato on ima mnogo veću kamatu, ali i veću specifičnu težinu prilikom ocene boniteta klijenta u odnosu na korišćenje dozvoljenog minusa. U nedozvoljeni minus klijenti najčešće ulaze prilikom izdavanja čekova bez pokrića, te su banke koje su izdale ček klijentu u obavezi da ček isplate, a da klijenta zaduže i čekaju naplatu iz prvog narednog priliva. On takođe može nastati i prilikom nekih kartičarskih transakcija, kada se ne uradi adekvatna autorizacija ili dođe do određenih neusaglašenosti po pitanju raspoloživih sredstava na tekućem računu klijenta, ali su to svakako retki slučajevi“, poručuju iz Udruženja banaka Srbije.

Kako kažu iz UBS, pošto nedozvoljeni minus sam po sebi predstavlja dospelu obavezu jer je klijent neovlašćeno koristio sredstva banke, shodno tome bi banka trebalo da obavesti klijenta o postojanju ove obaveze i da ga pozove da je izmiri, sa pripadajućom kamatom na dan izmirenja, u što kraćem roku. Ukoliko klijent obavezu ne izmiri u roku od 60 dana od dana njenog nastajanja, ista se prijavljuje Kreditnom birou kao docnja (dospela obaveza).

Finansijska pismenost na ispitu

Prema raspoloživim podacima koje je NBS objavila za jun 2021. godine, kamatne stope na dozvoljeni minus kod banaka kreću se u rasponu od 9,77 odsto pa do 36,33 odsto, dok se kamatne stope na nedozvoljeni minus kreću u rasponu od 9,81 odsto pa sve do 50,57 odsto.

Podaci o ukupno iskorišćenom dozvoljenom minusu su dnevno promenljiva kategorija i praksa je pokazala da se on kreće negde na nivou od oko 50 odsto od onoga što su banke odobrile kao dozvoljeni minus klijentima.

S druge strane, podaci o visini nedozvoljenog minusa nisu dostupni zato što to nije predmet eksternog izveštavanja banaka. Taj podatak ima pojedinačno svaka poslovna banka na dnevnom nivou i koriste ga za vođenje svoje poslovne politike, objašnjavaju iz UBS.

Postavlja se, dakle, pitanje o „dobroj obaveštenosti“ klijenata banaka. Iako u našoj zemlji ne postoji institucija „prećutnog“ minusa, kao u Hrvatskoj, gde se građanima na postojeću kamatu dodatno obračunavala kamata od oko 10 odsto bez njihovog znanja, u Srbiji iz gore navedenih podataka klijentima može da se dogodi i veća kamatna stopa, ali bi oni, barem, prethodno trebalo da budu obavešteni o tome.

Koliko su građani zaista svesni postojanja ovih kamata, imajući, između ostalog, u vidu da je minus sam po sebi nepovoljan bankarski proizvod?

„Građani su sigurno protokom vremena, kao dugogodišnji klijenti banaka i korisnici bankarskih proizvoda i finansijskih usluga prošli kroz određeni vid finansijske edukacije ili samoedukacije, pa je shodno tome realno očekivati da su sigurno svesni da su dozvoljeni i nedozvoljeni minus najskuplji bankarski proizvodi. No, i pored toga često se mogu naći saveti koji se daju klijentima, kako od strane banaka, tako i od strane same NBS, u smislu da se dozvoljeni minus po tekućem računu koristi samo u krajnjoj nuždi; da klijent ne dozvoli sebi mogućnost da uđe u nedozvoljeni minus na taj način što će pažljivo planirati svoje prilive i obaveze po tekućem računu kod banke; da se klijent detaljno upozna sa svim uslovima i troškovima korišćenja dozvoljenog minusa po tekućem računu. Ukoliko je klijent već prinuđen da koristi dozvoljeni minus, da nastoji da to bude samo na kraći vremenski period; ukoliko klijent dozvoljeni minus po tekućem računu koristi tokom dužeg vremenskog perioda, poželjno je da potraži savet od banke koji bi drugi finansijski proizvod (gotovinski kredit, platna kartica i sl.) bio povoljniji umesto dozvoljenog minusa“, odgovaraju iz Udruženja banaka Srbije.